1935 жылы Жамбыл ауданының Қостөбе ауылында дүниеге келген Қадыр Тоқжігітов  1954 жылы Қазақстанның 30 жылдығы атындағы орта мектепті өте жақсы үлгеріммен тәмамдаған соң Шымкент қаласындағы  Шымкент мемлекеттік педагогикалық институтының физика-математика бөліміне оқуға түседі. Қыз-қыз қайнаған қала өміріне ауыл баласы тез үйренді. Алдына қойған Алатаудай мақсатының шыңына шығуға талпынған жалынды жас әр минутын тиімді өткізуге күш салды.  Жоғары оқу орнында оқып жүргенде Талшыбық Баймағанбетова есімді қызбен танысып, арадағы кәусәр достығы сезімге ұласып, институттың соңғы курсында екеуі шаңырақ көтереді. Дипломын да алып, отбасылы болып ауылына оралған соң өзі оқыған мектепке мемлекеттік жолдамамен жұмысқа орналасады. Ата-анасы үшін бұдан артық қуаныш бар ма, сірә? Олар да қос қарлығашына қамқорлығын көрсетті. 

Қадыр Тоқжігітов осылайша алғашқы еңбек жолын өзі оқыған мектепте мұғалімдіктен бастап, директордың оқу ісі жөніндегі орынбасары қызметін аса жауапкершілікпен атқарды. Жары Талшыбық апай қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі болып еңбек етті. Жас жұбайлар еншісін алып, Тараз қаласына бөлек шыққан соң Қадыр Тоқжігітов Жамбыл педагогикалық институтының іргетасын қалауға алғашқылардың бірі болып атсалысты. Жас ғалым ә дегенде «Математика және физика» кафедрасының аға лаборанты болып жұмысқа орналасады. 1978 жылдан бастап аталған институттың оқытушысы, аға оқытушысы болып, өз қызметіне адалдығымен ұжым ішінде абыройға бөленеді. Әр жылдары кафедраның ассисенті, зерттеуші, радиациялық физика лабораториясының инженері қызметін атқарады. 1986 жылы Өзбек КСР Ғылым академиясының ядролық физика институтында  «Диэлектрлік материалдардың геторегендік қабатына металл элементтерінің өтуіне реакторлық сәулеленудің әсері» тақырыбында диссертациясын қорғап,  физика-математика ғылымдарының кандидаты атанады.

Ал 2001 жылы Қазақстан Республикасының Ұлттық ядролық орталығына қарасты Алматы ядролық институтының диссертациялық кеңесінде  «Кремний қос тотығындағы терморадиациялық процестер» тақырыбында  физика-математика ғылымдарының докторы дәрежесін ойдағыдай қорғайды. Өз замандастарының арасында мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, физик-ғалым Ж.Жотабаев және  техника ғылымдарының докторы Ж.Абдула  Қадыр Тоқжігітовтің  ғылыми еңбегіне ризашылықтарын білдіріп, жоғары бағалаған екен. 2003-2013 жылдар аралығында  ТарМУ-дың «Физика және ФОӘ» кафедрасының профессоры, кейіннен Шерхан Мұртаза атындағы халықаралық Тараз университетінің профессоры ғылыми дәрежесімен 2024 жылға дейін еңбек етті.

Ғалым қай кезде де  өз мамандығына деген адалдығын дәлелдеп, жастарға білгенін үйретуден жалыққан емес. «Дарақ бір орыннан көгереді» демекші, адам да бір мамандықпен биікке өрлейді. 46 жыл бойы университетте сабақ бергенде талай жастың болашағына бағдар беріп, білім саласын дамытуға, отандық ғылымды өрістетуге ерекше үлес қосты. «Ұстаздан шәкірт озар» демекші, өзі оқытқан шәкірттерінің әрбір жетістігіне балаша қуанып, марқайып қалады. Жоғары оқу орнына дейін мектеп қабырғасында білім берген шәкірттерінің арасында  танымал актер Тұңғышбай Жаманқұлов та бар. Сол жылғы түлектердің  сыйлаған қабырға сағатына көз салған ұстаз ерекше сезіммен толқыды, шәкірттерін жүзіне шуақ төгіліп еске алды. Ұстаздық мамандықтың ізгілігін паш етіп тұрған сағаттың құндылығы шәкірттерінің өзіне деген ыстық ықыласымен өрнектеліп тұрғандай.

Қадыр Тоқжігітовтің ғылыми еңбектерін көршілес Өзбекстан, Қырғыз Республикаларының белгілі ғалымдары да кеңінен мойындаған екен. Сондай-ақ  ғылыми еңбегі Америкада өткен халықаралық семинарда әлем ғалымдарының назарына ұсынылып, жоғары бағасын алған. Ал жұбайы Талшыбық Құдайбергенқызы әр жылдары мұғалім, директордың орынбасары, мектеп директоры, Жамбыл педагогикалық жоғары колледжінің оқытушысы болып абыройлы еңбек етті. Жүрегі қалап қосылған отағасы Қадыр Тоқжігітовтің ғылым жолын таңдап, білім айдынында қырандай самғауына  жайлы жағдай жасаған Талшыбық апай шаңырағының берекесін ұйыта білді. Қадыр ата екеуі алтын асықтай төрт ұлға өнегелі тәрбие берді. Балаларының барлығы жоғары білім алып, елімізге абыройлы қызмет етіп жүр. Немерелерінің арасында түрлі саланы таңдап, мемлекеттік қызмет атқарып жүргендері де бар.

Тынымсыз талпынысы, қажырлы еңбегі, қарапайым мінезі Қадыр атаны өзгелерден ерекшелеп тұрады. Әкеден ерте айырылған төрт бірдей келініне асқар тау әкенің мейірімін көрсетіп қана қоймай, жүрегінің төрінен орын ала білді. Өмірден тоқығаны мол ғалым мықты мамандарды дайындап, талай белесті бағындырып,  бүгінде мерейлі 90 жасқа толып отыр. Оның өзі таңдаған саланы дамытуға сіңірген белсенді қызметі, озық ойлайтын кемел еңбегі жамбылдық жерлестерін тәнті етпей қоймайды. Ұлағатты ұстаз жастарға артынан ерер өнегелі із салды. Кейіпкеріміздің  бұл реттегі игілікті істерін шәкірттері әрқашан бағалайды, қадір тұтады, өнегелі жол бастаушысы ретінде таниды.

Бүгінде ғылым жолына ғұмырын арнайтын  ғалымдар некен-саяқ. Жастардың басым бөлігі табысы жоғары жұмысты немесе бизнесті таңдайтыны жасырын емес. Ал Қадыр Тоқжігітов таңдаған ғылым жолында адал нәсібін тауып, ел тірегі болар мамандарды білім нәрімен сусындатуды мақсат тұтты. Ол өзі көздеген биігіне жете алды. Қатары сиреген қарияның жүрегіне медет тұтар бір арманын сұрағанымызда ол: «Шүкіршілік, тоқсанымда ұлдарым ұлықтап, келіндерім туған қызымдай өбектеп отыр. Ұрпағым тектілігінен тайған жоқ. Мұнан артық қандай бақыт бар маған? Бүгінде жан-жағыма қарайласам, өмірден ойып орын алған мықты шәкірттеріммен марқаямын», – деді сабырлы қалпымен.

Қазыналы қария физика-математика ғылымдарының докторы, профессор бола тұра кішіпейілділігінен айныған емес. Болмысы қарапайым ауылдық отбасынан тәлім алып, үлкен еңбекқорлығының арқасында осындай дәрежеге жетті, сый-құрметке бөленді. Өзінен кейінгі толқын еңбегін бағалап, «Жамбыл ауданының Құрметті азаматы» атанды. Ғасырға жуық ғұмыр кешкен асқар тау әкеге деген құрметін білдіріп ұлдары мен немерелері ағымдағы жылдың сәуір айында гаухар тойын жасап бергелі отыр. Біз, Қадыр Тоқжігітовті тоқсан жасқа толған мерейтойымен құттықтай отырып, зор денсаулық, қажымас қайрат, ұзақ та шат өмір тілейміз!

Ғалиябану Үсенова,
журналист