Бұл мейрамның тарихы тереңде жатыр. БҰҰ Бас Ассамблеясының деректеріне сүйенсек, Наурыз 3000 жылдан бері тойланып келеді. Ұлыстың ұлы күні атанған бұл мейрамның шығу тарихы туралы түрлі аңыздар бар. Бірі Қыдыр атамен байланыстырса, енді бірі көктем мен қыстың күресі ретінде сипаттайды. Наурыз тек қазақ халқының емес, бүкіл түркі әлемі мен Шығыс халықтарының ортақ мейрамы. Қазақстанда ұлттық құндылықтарды дәріптеумен ерекшеленсе, Иран мен Тәжікстанда – зороастризм дәстүрлерімен, Түркияда – ерекше мәдени шаралармен тойланады. Әр ел өз дәстүріне сай атап өтсе де, бәрі үшін бұл – жаңа бастамалардың, бірлік пен үміттің символы.

Түркияның әр аймағында бұл мереке әртүрлі тойланады. Мысалы, Газиантепте 22 наурыз «Сұлтан Наурыз» деп аталады. Халық аңызы бойынша, осы түні шығыстан батысқа қарай білезіктерін сыңғырлатқан әдемі қыз өтеді деп сенеді. Бұл түні адамдар ұйықтамай дұға етіп, үйлеріндегі барлық құмыралар мен ыдыстарды суға толтырып қояды. Йорюк түріктері мерекеге бір күн бұрын дайындалып, үй тазалап, тағам әзірлейді. Дастарқанға шпинат қосылған бәліштер мен дәстүрлі тәттілер қойылады. Бұл күні туыстар мен көршілер бір-бірін құттықтап, таңертең дұға оқып, зиратқа барады. Одан кейін «неврущия» атты өлеңдер оқылып, мерекелік іс-шаралар басталады. Кейбір аймақтарда от жағылып, лавр жапырақтары өртеледі, үстінен секіру арқылы жамандықтан тазару дәстүрі орындалады. Сонымен қатар, күш пен қуаттың символы ретінде темір соғылады.

Өзбекстанда Наурыз қарсаңында бүкіл халықтық сенбілік ұйымдастырылып, көшелер абаттандырылады. Сенім бойынша Наурыз неғұрлым көңілді өтсе, жыл соғұрлым берекелі болады. Карнай, сурнай, дойра мен ногора дауысы мерекелік серуенге шақырып, халық оттан секіру арқылы күнәлардан тазарады деп сенеді. Наурыз 13 күн тойланып, бұл күндері жасалған игі істер бүкіл жылға әсер етеді деп есептеледі. Адамдар ағаш отырғызып, жақындарына қонаққа барып, мейірімді істер жасауға тырысады. Дастарқанның басты асы – өнген бидай, май, ұн қосып әзірленетін сумалак.

Ирандағы Наурыз мейрамының басты тағамы – «Хафт-Син». Оның ерекшелігі – құрамындағы жеті ингредиенттің атауы «син» әрпінен басталады. Сондай-ақ, Чоршамбе Сури дәстүрі ерекше орын алады. Жаңа жыл қарсаңындағы соңғы сәрсенбіде көшелерде от жағылып, адамдар оттың үстінен секіріп, ұлттық аспаптардың сүйемелдеуімен ән шырқайды. Бұл іс-шара тазарып, жаңа жылға жеңіл қадам басу үшін жасалады.

Түрікменстанда Наурыз «Nowruz ýaýlasy» атты үлкен алаңда кең көлемде тойланады. Бұл жерде түрікмен мәдениеті ерекше көрсетіліп, киіз үйлер тігіліп, ішіне ұлттық кілемдер төселеді. Дәстүрлі тағамдар дайындалып, қолөнер шеберлері өз өнерлерін паш етеді. Мерекелік қойылымдар қойылып, асық ату, палуан күресі, Куштдепти биі сынды ұлттық ойындар ойналады.

Әр ел Наурызды өзінше тойлағанымен, бұл мейрамның түпкі мәні – халықтың бірлігі, молшылық пен бейбітшілік. Наурыз – түркі халықтарының ортақ тарихымен сабақтасқан, оларды біріктіретін маңызды мереке. Келер ұрпақ ұлттық кодты жоғалтпай, бұл дәстүрді жалғастырады деп сенемін.

Ұлжан БИДӘУЛЕТ,
№54 орта мектептің
11-сынып оқушысы,
Тараз қаласы