«Алдыңа қарап жасарасың, артыңа қарап қартаясың» деген сөздің мағынасын енді түсініп жатырмыз. Оқуға түсіп, үлкен қалаға жаңа келіп жатқан талапкерлерді көргенде өзімнің студенттік шағым есіме түсіп, еріксіз езу тартамын. Қадірін білгендерге бұл бір ғажап кезең. Ең таза көңілдердің танысып, табысатын уақыты.

Ерболат САУРЫҚОВ, Халықаралық Тараз инновациялық институтының Президенті

Менің студенттік кезеңім 1989- 1994 жылдap apaлығындa өтті. Осы жерде нақтылап кететін бір жайт бар. Туған өлкем Мойынқұмда жүргенде «Физика», «Химия» пәндеріне таңдауым түсті. Бұл пәндер бойынша жоғары сыныптарда қаншама рет облыстық, республикалық олимпиадаға қатысып, жүлдегер атандым. Мұны балалық қателігім деуге келер ме екен, әлде сол кезде үлкендер жағынан дұрыс бағыт-бағдардың болмағандығы ма, әйтеуір мектепті тәмамдаған соң ауылдағы бір топ қыз-жігіттермен қосылып, Тараздағы Жaмбыл пeдaгoгикaлық инститyтына «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығына оқуға түстім. Математикалық бағыт пен филология саласының айырмашылығы жер мен көктей. Екеуі екі түрлі ғылым. Әрине маған алғашқы жылдары үйренісіп кету қиынға соқты. Дегенмен өзім жасаған таңдау болғаннан кейін кері шегінуге жол жоқ. Осы оқуға түскен соң мамандықтың қыр-сырын меңгеруім керек. Сөйтіп ынта-жігерім мен талпынысымның, Темірбай Мұқашев секілді білікті ұстаздарымның дәрісінің арқасында бес жылда қазақ тілі мен әдебиетінің нағыз маманы атандым. Оның ішінде «Түркітану» саласы бойынша аталмыш оқу орнын қызыл дипломмен аяқтадым. Төртінші, бесінші курста сол мамандық бойынша бірнеше мақалалар жазып, ғылымға кіріп, өзімнің жетекшімді пединституттан емес, әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінен таңдап алған болатынмын. Осылай атүсті таңдаған мамандықта оқығаныма еш уақытта өкінген емеспін. Студенттік кезде қанша айтсаң да жалықтырмайтын, күлкіге қарқ қылатын небір қызық оқиғаларды бастан өткересің ғой. Соның тек біреуіне ғана тоқталып өтейін. 1990 жылы 14 маусымда Зайсан өңірінде жер сілкінісі болды. Табиғи апаттың салдары жүрек ауыртарлық. Бұл тек Зайсанға ғана емес, Тарбағатай ауданына да үлкен соққы болып тиді. Көптеген ғимараттар, ауылдар қирап, қарапайым тұрғындар зардап шекті. Сол уақытта біздің Жамбыл облысынан 600-ге жуық баланы қайта құру жұмыстарына жіберді. Бізді деканымыз пойызға отырғызып, вокзалдан шығарып салды. Сенесіз бе, пойыздың ішінде не жастық, не көрпе жоқ. Есесіне қатты матрастар үйіліп жатыр. Амалсыз бір матрасты астымызға төсеп, біреуін жамылып, енді бірін екі бүктеп жастық қылып жаттық. Өзімізді құдды бір майданға аттанып бара жатқан жауынгерлердей сезінгенімізді қайтерсіз. Осылай қолайсыз жағдайда үш күн жол жүріп, межелі жерге жеттік. Бізді Өскемен қаласына 150 шақырым жетпей, Жалғызтөбе деген ауылдан тастап кетті. Ары қарай автобуспен алып кетті. Тарбағатай ауданындағы Ақжар деген ауылға келгенде 600 баланы әр бағытқа бөле бастады. Он екі бала Ақжарға қарасты Жалаңаш деген ауылға түстік.    Е.Саурықовтың студенттік шағындағы фотосы Біздерге сол ауылдағы бір малшы кісінің үйін жөндеу тапсырылды. Білек сыбана кірісіп кеттік. Есте қалғаны ауыл адамдарының барлығы тегіс таза қазақша сөйлейді. Жастары мүлде орысша білмейді. Жылы лебізбен қарсы алған соң, жаңа орынға тез үйренісіп кеттік. Тіпті ауыл жастарымен жақсы араласып, әңгімеміз де, қалжыңымыз да жарасып жүрді. Келгенімізге үш күн болғанда ауылда үйлену тойы өтті. Қызығы сол, үйлену тойының жақсы өтуіне мұрындық болған жамбылдық жігіттер. Тойда ән салып, жыр оқып, өнер көрсеткеніміз былай тұрсын, асабалық жасап, келіннің беташарына дейін өткізіп бергенбіз. Той дүркіреп өтіп жатыр, қонақтар дән риза. Әлден уақытта жақсы араласып жүрген сол ауылдың екі-үш жігіті бірдеңе ұрттаған ба, әлде шынымен таяқ жеген бе, қасымызға қисалаңдап жүгіре басып келді. «Ойбай, көрші ауылдың жігіттері біздікілерге жабылып жатыр» деп жанұшыра көмек сұрады. Қазақтың тойы ол кезде міндетті түрде төбелеспен аяқталатын. Әлімжеттікке жол бергіміз келмей біз де өре түрегеліп, той алаңының сыртына шықтық. Байқасақ төбелес қыза түскен. Бір-біріне айбат шеккені өз алдына, жұдырықтасып, тіпті бір-бірін шелекпен тоқпақтап жатыр. Кейбірі ұмар-жұмар болып жерде аунап, есе жібермеуге тырысуда. Арамызда спортшы жігіттер бар еді. Біз де достарымызға көмектесу үшін төбелеске бел шеше араластық. Бір уақытта екі топ болып төбелесіп жатқан қараң-құраң адамдардың ішінде өңшең жамбылдық жігіттер бөлек қалдық. Бізге қарсы топ құрамында есеп жоқ. Біреуін ұрып құлатсаң, екіншісі балаққа жармасуда. Сөйтсек, ауылдың үлкені де, кішісі де «сырттан келгендер біздің жақтың адамдарын соққыға жығып жатыр» деп дүрлігіп, бүкіл ауыл тайлы-тұяғымен өзімізге жабылған екен. Достық ниетпен ауыл жігіттеріне көмектесеміз деп осылай таяқ жегеніміз бар. Қанша жерден әділдігін айтып бақсақ та, ешкім бізді тыңдай қоймады. Мұнымен бітпей төбелес екінші күнге созылды. Өзге ауылдың жігіттері бір-бір атқа мініп, атой сала келіп, тағы да жанжал шығарды. Кей жігіттеріміз ауыр соққыдан үлкен жарақат алды. Осы оқиғадан кейін жамбылдық он екі баланы Өскеменге алып барды. Ондағы бір университеттің жатақханасына жатқызып, мәселенің анық-қанығығына көз жеткізбейінше он бес күн сол жерде ұстады. Кей жігіттеріміз оқудан шығарылды. Жамбылдағы деканымызды шақыртып, оқиғаға зерттеу жұмыстарын жүргізді. Келеңсіз бір оқиға осындай үлкен мәселеге айналады деп күтпеген едік. Алайда соңы жақсы аяқталды. Кінәсіз екеніміз дәлелденіп, құрылыс жұмыстарын басқа ауылда жүргізіңдер деген ұсыныс айтылды. Бірақ біз олай жасай алмадық. Ол шешімді қабылдасақ қиындықтан қашқандай болар едік. Жағдай орныққан соң қайтадан Жалаңашқа барып, ауыл тұрғындарымен ашық сөйлесіп, әділеттілік орнаттық. Білместікпен болған келеңсіздік үшін бір-бірімізден кешірім сұрастық. «Басы қатты, аяғы тәтті» дегендей түсініспеушілік жойылып, қайта достастық. Кейін жұмыс мерзімі аяқталғанда сол ауылдың адамдарына бауыр басып қалғанымыз сонша, қимай қоштасқан едік.