Адам миы мен компьютер белгілі бір деңгейде ұқсас жұмыс істейді. Екеуі де ақпаратты қабылдайды, өңдейді және сақтайды. Бірақ олардың арасында айтарлықтай айырмашылықтар бар. Компьютер мәліметтерді нақты бір файлдар түрінде сақтайды, ал адам миы ақпаратты нейрондық желілер арқылы өңдейді. Яғни, адам қандай да бір дағдыны меңгеру үшін тәжірибеден өтуі керек, ал компьютерге жаңа бағдарлама орнату арқылы оны бірден жаңарта аламыз. Ғалымдар мидың жұмысын толықтай зерттеп, оған жаңа ақпаратты бірден жүктеудің жолдарын іздестіруде. Егер бұл технология іске асса, онда адамзаттың білім алу үрдісі түбегейлі өзгереді. Бірақ миға ақпаратты жүктеу мүмкіндігі қаншалықты шынайы?

Бұл идеяны жүзеге асыру бағытында бірнеше маңызды ғылыми жетістіктерге қол жеткізілді. Калифорния технологиялық институтының зерттеушілері арнайы электродтар арқылы мидың белгілі бір аймақтарына ақпарат жіберуге болатынын дәлелдеді. Бұл әдіс адамның қабілеттерін жетілдіруге көмектесуі мүмкін. Тәжірибелер көрсеткендей, миға тікелей электрлік сигналдар жіберу арқылы адамның үйрену жылдамдығын арттыруға болады. Ал, Бостон университетінің ғалымдары мидың кейбір бөліктеріне электрлік импульстар жіберу арқылы адамның есте сақтау және үйрену қабілетін жақсартуға болатынын дәлелдеді. Бұл әдіс арқылы адамдар белгілі бір дағдыларды тезірек игере алады. Сонымен қатар жасанды интеллект пен нейробиологияны біріктірген зерттеушілер тәжірибелі мамандардың ми белсенділігін жазып, оны жаңадан үйреніп жүрген адамдардың миына жіберу мүмкіндігін зерттеп жатыр. Бұл әдіс болашақта жаңа білім мен дағдыларды меңгеру уақытын едәуір қысқартуы мүмкін.

Егер бұл технология толық дамыса, адамзат үшін үлкен өзгерістер орын алады. Біріншіден, білім алу уақыты бірнеше есеге қысқарады. Қазіргі таңда адамдар мектепте және университетте он жылдан астам уақытын өткізеді. Егер жаңа ақпаратты миға жүктеу мүмкіндігі іске асса, онда адам санаулы күн ішінде жаңа мамандықты меңгере алады. Екіншіден, мамандарды даярлау процесі өзгереді. Дәрігер, инженер немесе ұшқыш болу үшін ондаған жыл бойы білім алудың қажеті болмайды. Миға қажетті ақпарат тікелей жүктелетін болса, адамдар бірден жоғары білікті маманға айнала алады. Үшіншіден, адамдардың қарым-қатынас жасау тәсілі өзгереді. Егер миға ақпаратты жүктеу жүйесі іске асса, онда адамдар ой арқылы байланысып, тікелей деректермен алмаса алады. Төртіншіден, шығармашылық қабілеттерді дамыту оңайға түседі. Миға бірден бірнеше тіл, музыка немесе өнер саласындағы білім жүктелсе, онда адамдар бірден жаңа таланттарға ие болуы мүмкін.

Алайда, мұндай технологияның кері жақтары да бар. Ақпаратты миға жүктеу жүйесі хакерлік шабуылдарға ұшырауы мүмкін. Егер ми компьютер секілді жұмыс істесе, оны сырттан бұзу немесе өзгерту қаупі туады. Бұл адамдардың ойы мен шешімдерін басқаруға мүмкіндік беруі мүмкін. Жеке тұлғаның дербестігіне қауіп төнеді. Егер адамдардың миына кез келген ақпаратты енгізу мүмкін болса, онда бұл адамның санасын толықтай өзгертуі мүмкін. Біреулердің қалауынсыз олардың ойларын, естеліктерін немесе сенімдерін өзгерту ықтималдығы жоғары. Және бұл технология тек бай адамдарға қолжетімді болуы мүмкін. Егер миға ақпарат жүктеу мүмкіндігі қымбат болса, онда тек дәулетті адамдар ғана оны пайдаланып, білім алу тұрғысынан басқалардан әлдеқайда жоғары деңгейге жетуі ықтимал. Бұл қоғамдағы теңсіздікті күшейтеді. Онымен қоса, адамдар білім алуға деген қызығушылығын жоғалтуы мүмкін. Егер бәрін бірден игеру мүмкін болса, онда білім алудың мағынасы мен құндылығы төмендеп кетуі деңгейі жоғары.

Бүгінде миға ақпарат жүктеу мүмкіндігі ғылыми зерттеу деңгейінде ғана тұр. Дегенмен, технология қарқынды дамып келеді және болашақта бұл әдіс білім алудың басты құралына айналуы мүмкін. Бұл технологияның келешегі үлкен үміт күттіреді. Егер ол дұрыс бағытта дамыса, онда адамзат дамуы жаңа деңгейге көтеріліп, білім мен дағдыны меңгеру процесі тез әрі тиімді болмақ. Бірақ, оның теріс салдарын ескермесек, ол адамзаттың еркіндігі мен жеке тұлғалық қасиеттеріне қауіп төндіруі ықтимал. Болашақта адамдар мектептер мен университеттерде оқудың орнына арнайы жүйеге қосылып, санаулы минут ішінде жаңа білім мен дағдыларды меңгеруі мүмкін. Бірақ, бұл процесс адамның өзіндік ойлау қабілетін әлсіретіп, оның өмірге деген көзқарасын түбегейлі өзгертіп жіберу қаупі бар. Егер сізде мүмкіндік болса, миға бірден білім жүктеуге келісер ме едіңіз? Әлде дәстүрлі оқыту әдісі әлдеқайда қауіпсіз және дұрыс деп ойлайсыз ба?

Әйгерім ТҰРАРБЕК,

М.Х.Дулати атындағы Тараз

университетінің 4-курс студенті