Ораза айт – Исламның бірлігі мен бауырмалдығын көрсететін ұлы күн. Бұл күннің басты мәні – кешірім мен ынтымақтастықта. Қазақ халқы «Жақсының жақсылығын айт, нұры тасысын» дейді. Айт күні адамдар бір-біріне ақжарма тілектерін арнап, бұрынғы өкпе-ренішті ұмытып, ізгілік жолында қайта қауышады.

Айт – тек қуаныш пен молшылық емес, ең алдымен, жүректің мейірімге толатын шағы. Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с): «Нағыз байлық – дүниенің көптігі емес, жүректің байлығы» деген. Сондықтан айт күндері мұқтаж жандарға жәрдемдесу, жетім-жесірге қол ұшын беру – әрбір мұсылманның міндеті. Қазақ халқының дәстүрінде айт мерекесінде арнайы дастарқан жайылып, жетімдер мен жоқ-жітіктерге көмек көрсетілетін болған. Бұл – халқымыздың Ислам құндылықтарымен біте қайнасқан ізгі дәстүрлерінің бірі. Исламда айттан бұрын пітір садақасын беру міндеттелген. Бұл садақа кедей-кепшіктерге, мұқтаж жандарға көмектесу мақсатында беріледі. Пайғамбарымыз (с.ғ.с): «Пітір садақа – ораза ұстаған адамның ағаттығын тазартып, кедей-кепшіктерге азық болады» деп айтқан. Сондықтан әр мұсылман өз жанұясы үшін пітір садақасын беріп, жақындарына қамқорлық көрсетуі керек. Айт тек қуаныштың емес, қайырымдылықтың да мейрамы.

Сонымен қатар, айт күні ата-анаға ерекше құрмет көрсетіп, олардың разылығын алу – сауапты іс. Себебі Құранда: «Раббың, Өзіне ғана құлшылық етулеріңді және ата-анаға жақсылық жасауларыңды парыз етті» дейді (Исра сүресі, 23-аят).

Бүгінде өмірдің қарбаласында жүріп, жақындарымызға уақыт бөлу қиын болып кетеді. Бірақ айт – осы мүмкіндікті жібермеу үшін берілген ерекше күн.

«Ағайын – ағайынмен сәнді» дегендей, айт – туыстық байланыстарды нығайтатын ерекше мейрам. Бұл күні үлкендердің батасын алып, ата-ананың көңілін аулау – сауапты іс. Қазақта «Атаның көңілі балада, баланың көңілі далада» деген сөз бар. Айт – осындай бейқамдықты еңсеріп, жанұяға шынайы көңіл бөлуге мүмкіндік береді.

Сондай-ақ, көршімен қарым-қатынасты жақсарту – мұсылман әдебінің айнымас бөлігі. Ардақты Пайғамбарымыз (с.ғ.с):«Көршіге жақсылық жасаңдар, сонда нағыз мүмін боласыңдар» деп өсиет еткен.

Айтта көрші-қолаңға сәлем беріп, дастарқан жаю – қазақтың қанына сіңген дәстүр. Мұндай мейірімділік пен бауырмалдық қоғамдағы береке мен татулықтың негізін қалайды.

Айт күні мұсылмандар таңғы намазын оқып, мешітке бет алады. Жол бойы тәкбір айтып, жүректерін Алланың разылығымен нұрландырады. Мешітке келіп, жамағатпен айт намазын оқу – Ислам үмбетінің бірлігін көрсететін көркем көрініс.

Айт мерекесі бізге тек қуанышты ғана емес, сонымен қатар жауапкершілікті де жүктейді. Себебі бұл күн – өзімізді рухани тұрғыда тәрбиелеу, кемшіліктерімізді түзеп, кемелдікке ұмтылу күні. «Адам көркі – ақыл, ақыл көркі – тіл» дейді дана халқымыз. Айтта бір-бірімізге жылы сөз айтып, жүрекке жылу сыйласақ, бұл мерекенің шынайы мағынасын түсінгеніміз.

Ораза айт – мұсылман қауымы үшін қуаныш, мейірімділік, кешірім мен бірлік мерекесі. Шариғатта бұл күнді жақсы өткізу үшін бірнеше амал ұсынылады:

1. Ғұсыл алып, таза киіну

Айт күні таңертең жуынып, таза әрі әдемі киім кию – сүннет. Бұл мерекенің қадірін арттырады.

2. Айт намазын оқу

Айт мерекесінің ең маңызды бөлігі – айт намазы. Бұл намазды оқу – мұсылмандар үшін уәжіп. Ерлер мешітке жиналып, жамағатпен намаз оқып, Аллаға шүкіршілік етеді. Әйелдер де үйде айт намазын оқып, дұға жасайды.

Айт намазына барарда Пайғамбарымыздың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) сүннетіне сай таза, әдемі киініп, хош иіс себу, тәкбір айтып, мешітке жаяу бару – сауапты амалдардан.

3. Таңертең тәтті тағам жеу

Айт намазына шығар алдында бір-екі құрма немесе басқа тәтті тағам жеу – сүннет. Бұл Рамазан айының аяқталғанын білдіріп, оразаның бұзылғанын көрсетеді.

4. Бір-бірін құттықтау

Айт күні мұсылмандар бір-біріне жақсы тілектер айтып, құттықтап, амандық-саулық сұрасады. Құранда: «Егер сендер бір амандассаңдар, оны одан да жақсырақ қайтарыңдар немесе дәл сондай жауап беріңдер» (Ниса сүресі, 86-аят).

5. Саудақа беру, пітір тарату

Рамазан айында әрбір мұсылманның беруі тиіс пітір садақасы осы айтқа дейін үлестірілуі керек. Бұл садақа кедейлерге, мұқтаж жандарға көмектесу үшін беріледі.

6. Туыстар мен көршілерді зиярат ету

Айт күндері ата-анаға, үлкендерге барып, батасын алу – үлкен сауапты іс. Сондай-ақ, көршілерге, достарға барып, мерекемен құттықтау – мұсылман әдебінің көрінісі.

7. Ренжіскен адамдармен татуласу

Айт мейрамы – кешірім мен мейірім күні. Егер адамдар арасында реніш болса, осы күні кешірім сұрап, қарым-қатынасты жақсарту қажет.

Айт күні бұрын ренжіскен жандар кешірім сұрап, өкпе-ренішті ұмытуы керек. Себебі Пайғамбарымыз (с.ғс.): «Бір мұсылман бауырына үш күннен артық ренжіп жүруіне болмайды» деген.

Қазақта да «Кешіре білген кең болады, кешіре алмаған кем болады» деген дана сөз бар. Сондықтан айт күндері татуласу, ізгі амал жасау – ең сауапты істердің бірі.

Айт – қуаныш пен шүкіршіліктің, кешірім мен мейірімнің мерекесі. Бұл күні жасаған әрбір ізгі амалымыз Алланың құзырында сауапқа жазылады. Бізді осынау қасиетті күнге аман-есен жеткізген Жаратқанға мадақ! Баршаңыздың шаңырақтарыңызға шаттық пен береке тілейміз!

Айт құтты болсын!

Асқар ЗӘКІРЖАНҰЛЫ,

Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының

облыс бойынша бас имамы