Бүгінгі әңгімеміз темірдей төзім мен болаттай берік шыдамдылықты бойына сіңіріп, бармағынан бал тамған қолөнер шеберлерінің бірі Рамазан Айтбаев туралы болмақ.

Алтын қолды шебер қолөнерге оқушы күнінен құмартып өскен. Мектепте еңбек сабағына сүйіп қатысатын Рамазан ұстазының сіріңкеден түрлі макеттер құрастыру, ағаш жону, үстел жасау сынды өзге де тапсырмаларын көзді ашып-жұмғанша лезде орындап тастайтын. Кейін әкесіне қолғабыс ете жүріп, қолөнердің қыр-сырын үйренеді.

– Бала кезімнен осы салаға қызығушылық танытуыма әкем себепкер болды. Ол кісі де үйде ағаштан көрсе көздің жауын алатын түрлі бұйымдар жасайтын. Кейін есейе келе қызығушылығымды кәсіпге айналдырдым. Жеке кәсібімді бастағанда жасым небәрі 23-те болатын. Таза ағаштан жасалған ыдыстарыма қызығушылық танытушылар көп болып, тапсырыс көлемі арта бастаған соң, бірнеше жыл қараусыз қалған сарайды жөндеп, тазалап, шеберханаға айналдырдым. Ыдыс-аяқтан бөлек үстел, орындық, кейде тапсырыспен бесік те жасай беремін. Алайда тұтынушылар тарапынан ағаш ыдыстарға тапсырыс көп түседі. Етке арналған астаулар, сұйықтық құятын тостағандар, кеселерді жиі жасаймын, – дейді Рамазан Айтбаев.

Кәсіпкерлікке енді-енді бет бұрғанда туған-туыстың тапсырысымен алысқа бара алмайтынын білген Рамазан жұбайы Айжан екеуі ақылдасып, бұйымдарын әлеуметтік желіде сатылымға шығарған. Қазіргі таңда облыс көлемінде ғана емес, еліміз бойынша да тапсырыс жиі түседі екен. Бүгінге дейін Рамазанның ағаштан жасалған бұйымдары Алматы, Астана, Павлодар, Көкшетау, Шымкент және басқа да қалаларға тапсырыспен жеткізілген көрінеді.

Ұстаның қолынан шыққан жиһаздар мен ыдыстар тартымдылығымен сүйсіндіреді. Әрі сапасы да көңілден шығады. Шебердің әрбір жұмысына қарап отырып шеберлігіне еріксіз таңдай қағасың. Кейіпкеріміз мұндай шеберлік нағашыларынан дарығанын айтады. Анасының туыстары темірден түйін түйген ұсталар екен.

Шебер бұйымдарды қандай ағаштардан жасайтынын және қайдан сатып алатынын айтып өтті.

– Қазіргі кезде емен, шамшат, шаған, қайың ағаш секілді ағаштың түрі өте көп. Алайда жиһаз жасау үшін керекті материалды дұрыс таңдай білген жөн. Емен және шамшат ағашы қымбат әрі жұмсақ болғандықтан, бұйым жасауға жарамсыз болады. Сондай-ақ ол ағаштардың өзіндік түсі бар, бояуды қажет етпейді. Сол себепті бұл ағаштар жарамсыз болып саналады. Біз халыққа қолжетімді бағада бұйымдарды ұсынғымыз келеді. Жұмыс барысында балқарағай, қарағай ағаштарын қолданамын. Бұларға халық тарапынан сұраныс үлкен. Кәдімгі қарағай жеңілдеу, балқарағай ауырлау әрі майлы болады. Бұл екі ағаштың да өзіне тән иістері бар. Сонымен қатар олардың бедерлері де әртүрлі. Кәдімгі қарағайдың бедерінде сызық түзуінен келсе, балқарағайдыкі ою секілді түрлі деңгейде болады. Ал оларды Астана қаласынан арнайы тапсырыспен алдыртамын. Бұл ағаштар елімізге көбінесе Ресейден әкелінеді. Ұсталардың ағаш шабатын шот, қашаудың түр-түрі, ыңғыру, үскі секілді арнайы құрал-сайманы болады. Бұрынғы уақытта ағашты ию, жұмсартудың тәсілдері болған. Әкемнің айтуынша, ертеде ағашты малдың қиымен араластырып, су құйып жерге көміп тастайды екен. Сол кезде ол қызады да, белгілі бір күйге жеткенде ағаш жұмсарады. Дәл осы сәтте қазып алып, тезге салып, өзіне қажетті қалыпқа иіп жасап алады. Негізі құрал-саймандар сапалы әрі ұзақ уақыт пайдалануға жарамды болуы қажет. Өйткені оларды ұзақ уақыт пайдалануға болады. Мәселен, 2018 жылы сатып алған құрал-жабдықтарды бүгінгі күнге дейін жұмыс барысында қолданамын. Әрине, арасында кейбірін жаңартып тұрамын. Заманауи бұйымдарды жасау кезінде жаңадан сатылымға шыққан құралдармен де жұмыс істейміз. Бастысы заман талабына сай ілесіп жұмыс істеуге тырысамын. Жоғарыда айтып өткенімдей, жасаған түрлі бұйымдарымды таныстарым және әлеуметтік желі арқылы сатамын. Ара-тұра жарнама да беріп тұрамын. Алайда жарнаманы көп бермейміз. Өйткені қазіргі кезде шеберханада әкем екеуміз ғана жұмыс істейміз. Сондықтан көп тапсырысты орындауға үлгермей қаламыз ба деп именеміз. Алдағы уақытта шәкірт тәрбиелеу ойымызда бар. Сонымен қатар қала орталығынан жеке шеберханамды ашып, қолынан іс келетін жандарды жұмыспен қамту да ойымда бар. Одан бөлек кәсібімізді кеңейтіп, ағаштан балаларға арналған ойыншықтар жасауды да жоспарлап отырмыз, – дейді Рамазан Қуатұлы.

Рамазан әкесі екеуі осы күнге дейін 1 000-нан аса ағаш ыдыстар, оған қоса ағаштан есіктер, үстелдер мен орындықтар, басқа да түрлі жиһаздар жасаған.

Рамазанның шеберханадағы әріптесі әрі әкесі Қуат Айтбайұлының айтуынша, ағаш өңдеу оңай шаруа емес. Сондықтан бұл іспен айналыспас бұрын саланы жан-жақты зерттеп, осы бағытта жұмыс істеп жүрген табысты адамдардан ақыл-кеңес алған дұрыс екен.

– Балаларымның ішінде іске шебер, қимылы ширақ Рамазан болды. Бала күнінен ағаш жонып, ою оюға қызығушылығын байқадым. Ер жете келе баламның қызығушылығы мен шабытын қолдау мақсатында білгенімді үйрете бастадым. Икемі болғандықтан Рамазан әп-сәтте үйреніп, осы кәсіпті тез меңгеріп кетті. Бүгінде Рамазан екі баланың әкесі. 7 жасар тұңғыш баласы Әлинұр да шеберханадағы ұсақ-түйек жұмыстарға көмектеседі. Шеберханадағы ағаш қоқымдарын жинау, керек құралдарды әкеліп беру де Әлинұрдың мойнында. Ұлым айтып өткендей ағаштарды негізінен тапсырыспен алдырамыз. Шытынап жарылмас үшін көлеңкеге қойып кептіреміз. Бір-біріне біріктіруге қажетті желімді де мұқият таңдаймыз. Дәмі мен иісі жоқ мездр желімін пайдаланамыз. Ыдыстар мен жиһаздарға алдын ала тапсырыс берушінің талғамына сай ою-өрнек таңдап, сурет пен оюдың ыдыс пен жиһаздың қай тұсына түсетінін тұспалдап аламыз. Кәдесыйлар мен ерекше қалыптағы бұйымдарға тек тегіс ағаштарды таңдаймыз. Бұтақтары бар ағаштар жарамайды. Бұйым жасау барысында қай ағаш қандай өнімге жарайтынын біліп, жоспарлаймыз. Егер ойыңдағы суретті немесе оюды салу барысында қателесер болсаң барлық жоспар мен өнім жарамсыз болып қалады. Сол себепті жұмыс аяқталғанша асықпай, жоспарлап істеуге тура келеді, – дейді Қуат Айтбайұлы.

Қолөнер кез келгенге қона бермейді. Оны екінің бірі үйреніп алып, кәсіп қылып кете алмайды. Бұл – атадан балаға берілетін ерекше қасиет. Ендеше Рамазан шебердің еңбегі – ұлт руханиятын жаңғыртып, көнеден келе жатқан мұраны қазіргі ұрпақ санасына сіңіруге қосылған баға жетпес үлес.

Сымбат ҚУАНЫШ