Жалпы қоғамда жолда жүру ережесі тек көлік жүргізушілеріне ғана қатысты деп ойлайтын адамдар аз емес. Ереже баршаға ортақ екенін ескермеген талай адам қауіпсіздік талаптарын сақтамағандықтан өмірімен қош айтысып жатыр. Мәселен Тараз қаласының тұрғыны Серік Махамбетов (аты-жөні өзгертілді) басынан өткен оқиғамен бөлісіп, жолда жүру ережесін қатаң сақтауға шақырды.

– Бірде үйдің ұсақ-түйек жұмыстарымен айналысып жатып, шұғыл құрылыс дүкеніне бару керек болды. Құрылыс дүкені жолдың қарама-қарсы бетінде орналасқан. Шамамен 50 метр жерде жаяу жүргінші жолағы көрініп тұрды. Бірақ жүруге ерініп, жолды қиып өтпек болдым. Айналама қарағанымда көлік жоқ секілді болып көрінген. Ал енді жолдан жүгіріп өте бергенде көліктің қалай келіп қалғанын байқамай қалдым. Әуеде екі айналып, жерге тіземмен құладым. Бар салмақ оң аяғыма түскендіктен қазір жүруден қалдым. Дәрігерлер құлан-таза айығуым үшін біршама уақыт керектігін айтты. «Бәле қайда деме, табан астында» деген рас екен. Сондықтан қанша асығыс болсаңыз да жолда жүру ережесін қатаң сақтағаныңыз жөн, – дейді Серік Махамбетов.

Ал облыстық полиция департаментінің баспасөз қызметінің ұсынған деректеріне сүйенсек, жаяу жүргіншілердің және жол жүрісіне өзге де қатысушылардың жол жүрісі қағидаларының талаптарын орындамау бойынша жыл басынан бері 7 019 құқықбұзушылық анықталыпты. Олардың әрқайсысына арнайы бекітілген заң негізінде 3 932 теңге, яғни бір айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салынған.

Кейінгі жылдары еліміздің жолдарында жаңа жол қатысушылары – мопедтердің пайда болғаны белгілі. Мопед жүргізушілерінің басым бөлігі жастар және кәмелетке толмағандар. Көптеген жас қос дөңгелекті көліктен келетін қауіпті ескермей, қыршын кетіп жатыр.

– Әрине жол қозғалысы ережелерін қатаң сақтау әрбір жүргізушінің азаматтық міндеті әрі жеке қауіпсіздігінің кепілі. Қауіп-қатер кез келген ортада кездесуі мүмкін. Ол көбіне адамның өзіне байланысты. Көлік құралын басқару кезінде жылдамдықты бірқалыпты ұстап, белгіленген маршруттан ауытқымау мақсатында жолда жүру ережесіне мән беремін. Осы уақытқа дейін ешқандай жол-көлік оқиғасына тап болған емеспін. Басқа да мопед жүргізушілерін қауіпсіздік талаптарын қатаң сақтауға шақырамын. Және мопедтерін тіркеуге кеңес беремін, – дейді аты-жөнін атамауымызды өтінген мопед жүргізушісі.

Қазір мопедті жүргізу туралы заңға өзгертулер енгізіп, оны тіркеу қолға алынуда. Бұл да қауіп деңгейін төмендетіп, қайғылы оқиғалардың алдын алу үшін жасалуда. Жуырда Ішкі істер министрлігінің ресми өкілі Шыңғыс Алекешов мопедтерді тіркеу туралы айтқан болатын. Оның сөзінше «Жол жүрісі туралы» Заңға сәйкес мопедті басқару үшін А1 санаты бар куәлік қажет. Егер жүргізушінің А немесе В санатындағы куәлігі болса, ол да мопедті басқара алады.

– Әкімшілік құқықбұзушылық туралы кодекске мопедшілерді көлік құралдарының жүргізушілері ретінде жауапкершілікке тартуды көздейтін түзетулер күшіне енеді. Трассаға шыққан кезде олар басқа жол қозғалысына қатысушылар сияқты барлық белгіленген талаптарды сақтауға міндетті болады. 5 сәуірден бастап тиісті құжаттарсыз мопедті басқару ереже бұзушылық болып саналады және айыппұл салынады. Қандай да бір мопедтің жүргізушісі 16 жасқа толмаған болса оған жүргізуге тыйым салынған. Сондай-ақ айыппұл салуға рұқсат етілген. Сол себепті бұндай жағдайларда ата-анасы жауапкершілікке тартылатын болады. Бұған қоса жүргізуші тіркелмеген немесе мемлекеттік нөмірсіз мопед айдаса 39 320 теңге көлемінде айыппұл төлеуі мүмкін. Мопедтерді тіркеу үшін тұрғылықты жері бойынша мамандандырылған халыққа қызмет көрсету орталығына бару қажет. Жеке басын куәландыратын құжат, мопедтің техникалық құжатын немесе техникалық сипаттамалары туралы мәліметті ұсыну қажет. Содан соң өтініш толтырып, мопедті тексеріп, сондай-ақ оны тіркеу және тіркеу туралы куәлік пен мемлекеттік нөмір үшін мемлекеттік баждарды төлеу керек. Ешқандай құжат немесе VIN-код болмаған жағдайда я болмаса қандай да бір себептерге байланысты мопедтің шығарылған жылын белгілеу мүмкін болмаса, оны ішкі істер органдары тексеру жүргізгеннен кейін береді. Бұл ретте оны қарап-тексеру жүргізілген жыл мопедтің шығарылған жылы болып есептеледі, – дейді Шыңғыс Алекешев.

Мопедтерге мемлекеттік тіркеу нөмірлерін беру қолданыстағы заңнамалық нормаларға сәйкес автоматтандырылған жүйе арқылы жүзеге асырылады. Бұл ретте нөмірлік белгіні таңдау процесі адамның араласуынсыз, жүйенің алгоритмі негізінде жүргізіледі. Биылғы жылдың 5 сәуірінен бастап мемлекеттік тіркеуден өтпеген мопедтерді басқаруға заң жүзінде тыйым салынады. Егер құқық қорғау органдары мұндай фактілерді анықтаса, онда әкімшілік шаралар қолданылады. Атап айтқанда Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқықбұзушылық туралы кодексінің 590-бабының 2-тармағына сәйкес тіркеуден өтпеген көлік құралын басқару әкімшілік құқықбұзушылық болып саналады. Мұндай әрекет үшін құқық бұзушыға 10 айлық есептік көрсеткіш (АЕК) мөлшерінде айыппұл салынады.

Жол қауіпсіздігін сақтау – өзіңіздің де, өзгенің де өмірін қорғау. Сол себепті кез келген жағдайда қауіпсіздікті бірінші орынға қойып, заң талаптарын қатаң сақтауымыз тиіс. Сондай-ақ жақындарымызға мұны ескертуіміз қажет.

Мұқағали БАЛТАБАЕВ