Ел ерсіз болмайды. Ер елін қорғайды. Қажет болса жанын береді. Өткен тарихқа көз салсақ, Талас өңірінен қол бастаған көсемдер мен от ауызды, орақ тілді шешендер көп шыққан. Осы күні ауыл атын иеленіп отырған Бөлтірік шешен Әлменұлы да ұлы даланың мақтан тұтар марқасқасы, қазақтың қабырғалы биі, батыры. Одан бертінде Есей би, Жамбыл хан, Бейбіт болыс мекен еткен жер. Бір сөзбен айтқанда елдің ұстынына айналған тұлғалар жеткілікті. Сонау бала кезімізден Кеңес Одағының Батыры Сәду Шәкіровтің атына қанық болып өстік. Сол жылдары мен Үшарал ауылында мәдениет үйінің меңгерушісі қызметін атқаратынмын. Бір күні ауылымызға Сәду Шәкіров келетін болды дегенді естідік. Талас асылтұқымды мал зауытының директоры, Социалистік Еңбек Ері, КСРО Жоғары Кеңесінің депутаты Әбдір Сағынтаевқа қонақ болмақшы екен. Елден естігеніміз, екеуі құрдас. Екеуі Үшарал мектебінде бірге оқыпты. Тай құлындай тебісіп өскен көрінеді. Ол келісінде Сәду өзінің қалжыңбастығына басып Әбекеңнің бала күніндегі өте момын екендігін, үстінен басып өтсең де мыңқ етпейтін маңғаздығын айтып, елді күлдіріпті. Сол жолы совхоздың кеңсесінен Сәду ағаны бірінші және соңғы мәрте көрдім. Орта бойлы, мығым денелі жігіт ағасы екен, жүзінен нұр төгіліп тұрды. «Сәду бала күнінен пысық болып өсті, еті тірі еді» деп жүрді директорымыз ол кеткен соң. Екеуі де батыр ғой. Таласта туып, Таласта өскенімен Сәду Шәкіровтің ұзақ жылғы ғұмыры Шу ауданында жалғасын тапты. Қашан да жақсыға мақтанып, бауыр тұтатын халықпыз ғой. Ол кісіні алыста жүрсе де айбат тұттық. «Сәду бүйтіп айтыпты, Сәду бүйтіп кетіпті» деген әңгімелерге де қанық болып жүрдік. Сол кездің өзінде-ақ өзінің жайсаңдығымен, лезде сөз тапқыштығымен есімі аңызға айналған ағамыз небәрі 55 жыл ғана ғұмыр кешіпті. 1992 жылы Сәду Шәкіровтің 70 жылдығы бұрынғы Кеңес, осы күнгі Бөлтірік шешен ауылында аталып өтетін болып, аудандық газетке материал дайындау үшін ұлы Мархаматтан біраз деректер алдық. Жиын ауылдың Елібай жотасының тұсындағы қырдың беткейінде өткізіліп, оннан аса киіз үй тігілді. Аудан әкімі Ералы Дадабаев, «Кеңес» совхозының директоры Балтабай Бекежанов жиынның өз дәрежесінде өтуіне барын салды. Сонау Алматыдан, Сәду ағамыздың қызмет еткен жері Шу ауданынан, облыс орталығынан, не керек алыс-жақыннан келген қонақта есеп болған жоқ. Қазақтың ұлттық ойындары өткізілді. Ақындар айтысының тақырыбы батырға арналды. Сол жиында талантты ақын Нарша Қашағанұлы Сәдудің бюстінің ашылуына орай өзінің арнау өлеңін оқыды: Батыр деген жарқ-жұрқ еткен бір алмас, Батыры жоқ елдің басы құралмас. Батырларын қастерлеген халықты, Басқалар да бағаламай тұра алмас. Ерлік үшін еңіреген ағалар, Кеше болды, бүгін енді жоқ олар. Ерліктерін ескермесек, бізді де, Ертеңгі ұрпақ еске алуын доғарар. Жылдар өтер, қара шаштар ағарар, Бүгін бардың барлығы ерте жоғалар. Ескерткіштер орнатпасақ ерлерге, Соңыра біздің соңымызда не қалар?! Бұл тірлікте біреуді біреу сағалар, Бұл тірлікте біреуді біреу жағалар. Өтер бәрі, қалар мына тас тұлға, Болашақ бізді осы арқылы бағалар. Алдына кеп тәу етсең де қай күні, Еске салар Ерлік пенен Қайғыны. Мына тұрған қола мүсін батырлар, Біле-білсек, атамекен айбыны. Болмаса да кемел ойлы кемеңгер, Батыр елдің алдында жау төмендер. Өзгелерге өнеге етіп сақтаңдар, Өзіміздің Сәду ғой бұл демеңдер. Күн туғанда ел ісіне жарап бір, Өтті Батыр, біз де өтейік санап пір. Қараңдаршы, сынағандай біздерді, Қола Сәду кірпік қақпай қарап тұр. Заман қиын жыламайық, жылайық, Адам қиын, несін сипап-сылайық. Қорқақ болмай, шорқақ болмай, қор болмай, Ел болайық, Ер атына лайық. Иә, шынында да Нарша жырлағандай дәл мына қазіргідей алмағайып заманда Сәду сияқты табанды, бірбеткей, адамшылығы мол азамат болу бәрімізге сын. Ол өзі алып болмаса да ер жүректілігін көрсетті. 20 жасында әскер қатарына шақырылып, қиян-кескі ұрыстың бел ортасында болған, әсіресе, Беларусь майданында, Днепр жағалауындағы шешуші шайқастарда гитлершілердің озбыр да опасыз әрекеттеріне батыл да ерлікке толы қимылдарымен қарсы тұра білген, елдік мұрат пен ұлттық қасиетті, өршіл рухты асқақтатқан С.Шәкіровке 20 жасында КСРО Жоғарғы Кеңесі Төрағасының 1943 жылдың 30 қазанындағы Жарлығымен Кеңес Одағының Батыры атағы берілді. Кеңес Одағының Батыры атағын алған Сәду Шәкіровке қазақтың біртуар ұлы, академик Қаныш Сәтбаев құттықтау хатын жолдайды. Онда былай деп жазылған:

Құрметті Сәду жолдас! Қазақ халқы сіздің Днепр өзенінен ерлікпен өтіп, сол өзеннің сол жағасында күшті плацдарм құрудағы патриоттық іс-әрекеттеріңізді естіп, көл- көсір қуанышқа кенелді. Біз Сізді және қазақ халқының басқа да айбарлы, даңқты ұлдарын батырлығы үшін алған лайықты атақ-дәрежелерін мақтан етеміз. Қазақстанның ғалымдары мен зиялы өкілдері майданға керекті республикамыздағы табиғи-ресурстарды игеруге барлық күш- жігерлерін арнап келеді. Қазақстан – қазіргі кезеңде Одақтың майданға жіберілетін металл, жанар-жағар май, қару-жарақ, дәрі-дәрмек, азық-түлік, т.т. маңызды базаларының бірі. Қазақстанның тылдағы жұмысшыларының үлкен де ерлікке толы еңбектерінде әкелеріміз бен аналарымыздың, қазақ ғалымдарының үлкен үлестері бар. Ғалымдар мен зиялы жұртшылық өкілдері Сіздің майдандағы ерліктеріңізден қуат- күш алып, Қазақстанның барлық материалдық және идеологиялық ресурстарын зерттеуде өздерінің қажыр-қайратын жұмсап, біздің республикамызды қару-жарақ пен оқ-дәрінің сарқылмайтын арсеналын және майданға қажетті азық-түліктің мол қорын жасауда. Құрметті Сәду, Сізден өтінерім: біздің ыстық құттықтауымызды қабылдап, өзіңіздің барлық достарыңызға ағайындық- туысқандық сәлем жолдаңыз. Сізге денсаулық, келешекте де жауынгерлік ерліктер тілейміз. Фашистік жауыздарды біздің қасиетті жерімізден тазалап, мәңгіге қуыңыз!

КСРО Ғылым академиясы Қазақ филиалы Президиумының төрағасы, КСРО ҒА-ның мүше- корреспонденті Қ.И.Сәтбаев. 1943, 28-желтоқсан».

Сәду Шәкіров одан кейін де Беларуссия, Польша, Германия жерінде талай мәрте ерлік жасады. Соғыс аяқталған соң басшылық оны Ленинград (қазіргі Петербург) қаласындағы әскери училищеге курсант етіп жіберді. Ол оқуды бітірген соң ірі әскери қолбасшыға дейін өсер ме еді? Бірақ елде қалған әкесі Шәкір мен анасы Әнипаның «Елге қайт, балам» деген тілегінен аса алмады. Әрі 1944 жылы туған жерге демалысқа келгенде сөз байласқан болашақ жары Үмітжанның да тілегін орындады. Аңыз етіп айтушыларға қарағанда Сәду аға мен Үмітжан жеңгенің арасындағы сезім қиссаларда жырланатын Қыз Жібек пен Төлегеннің махаббатынан еш кем емес. Үмітжан да текті жердің қызы. Көрікті, ақылды, асыл ана бола білді. Жан жарының абыройын асырды. Екеуі он ұл-қыз өсірді. Айтпақшы, баласы Сәду Днепрде жан беріп, жан алысып жатқан уақытта анасы Әнипаның көктемге салым Талас өзенінде суға кетіп қала жаздаған 3 әйелді жанкештілікпен құтқаруы да нағыз ерлікке пара-пар әрекет еді. Сәду Шәкіровтің өмірбаянына үңілсек, еңбек жолын Ақкөл ауылында қатардағы жұмысшы болудан бастап, Ақөзек селолық советі атқару комитетінің төрағасы, аудандық атқару комитеті төрағасының орынбасары, Алматы Жоғарғы Партия мектебінің тыңдаушысы, облыстық партия комитетінің нұсқаушысы сияқты қызмет жолынан өтті. Содан Шу ауданында ұзақ жыл бойы партия, совет қызметтерін атқарды. Сол жылдардағы оның ерен еңбектері бағаланып, «Құрмет белгісі» және «Еңбек Қызыл Ту» ордендерімен марапатталды. Еңбектен қол үзбей жүріп Абай атындағы педагогикалық институтын тәмамдады. Өзі алымды, өзі білімді Сәдудің аудандық деңгейде қызмет атқаратын жөні де бар сияқты. Бірақ ол «Батырмын» деп кеудесін қақпай, «қызмет бер» деп есік жағалап өмір сүруді ар көрген текті азамат. Талас ауданының Құрметті азаматы Тыныс Сейдуанов Сәду ағасы жайлы естелікпен бөліскен еді. Сонау Жезқазған облысында бір ауданда мал дәрігері болып қызмет атқарып жүрген жылдары Жамбыл облысының Шу ауданына қызметке ауысады. «Ауданға келісімен Шәкір көкем, Сәду ағам жайлы халықтың мақтауын естіп, арнайы барып сәлем бердім. Шәкір ақсақал көпті көрген абыз еді. Ал ағамыз болса бір ауданның еркесі сияқты. Салған жерінен мені өзімсініп, бауырына тартты. Маған ұстаз болды. Тағдыр маған ол кісі өмірден кеткен соң ағамыз еңбек еткен шаруашылықта партия комитетінің хатшысы қызметін атқаруымды бұйыртты. Ол елде «Сәду айтқан» деген сөздер ел аузында көп айтылады» деді Т.Сейдуанов. Осы мақаланы жазу барысында Сәдудің қайын жұрты болып келетін сарысулық ағайынды Мамановтардан әдемі естеліктер естіп, масаттанып қалдық. Олардың айтуынша Сәдудің әйелі Үмітжан апалары 10 ұл-қыз тапқан батыр ана. Жезделері Сәду жүрген жерін думанға бөлейтін ғажайып адам болған. Суырыпсалма ақындығы бар, домбырамен қазақтың халық әндерін тамылжыта орындайтын әншілігін айтсаңызшы дейді олар. Сарысу ауданына келгенде халық «Батыр» деп құшақ жая қарсы алып, төбелеріне хан көтереді екен. Сонау 1995 жылы жарық көрген шулық журналист Ахметжан Қосақовтың «Ар әмірі» деген кітабында Сәдудің айтқан семсер сөздері молынан келтірілген. Міне, сол қазақтың біртуар ұлы, кешегі қанқұйлы соғыста Кеңес Одағы Батыры атағын алған 100 қазақтың бірі һәм бірегейі Сәду Шәкіровтің 100 жылдығын тойлауға Талас елі жан-жақты дайындалуда. Ауданда батырдың атында бір ауыл, бір мектеп және бірнеше көше бар. Оның есімі Шу ауданында да ұлықталған. Қазақ-қырғыз шекарасында батырдың есімімен аталатын застава да бар екенін айтайық. Өкінішке қарай батырдың есімі бүгінгі жастар арасында көп насихаттала бермейді. Әйтпесе оның өмірі елді, жерді сүюдің эталоны екендігі анық. Бір сөзбен айтқанда оның аңыз адам екені ақиқат.

Сәулембай Әбсадықұлы, Талас ауданының Құрметті азаматы