Сібір жарасы (түйнеме) – зооноз тобындағы жедел жұқпалы ауру. Сібір жарасы дене қызуының көтерілуімен, лимфа жүйесінің зақымдануымен, ағзаның ауыр түрде улануымен сипатталады. Аталған ауру түрі ерте заманнан белгілі. Бірақ ауру ағымының клиникалық көрінісін сипаттай отырып, мұқият зерттеуді 230 жыл бұрын Петербург дәрігері Сергей Андриевский бастаған. 1786 жылы Сергей Андриевский жұмбақ аурудың себебін анықтау және кеселдің алдын алу, сондай-ақ тиімді емдеу жолдарын табу үшін экспедиция ұйымдастырады. С.Андриевский екі жыл бойы Челябі төңірегіндегі казак ауылдарын аралап, Сібірдегі ауру туралы мәліметтер жинақтайды. Сібір жарасы – Bacillus anthracis қоздыратын, септицемиямен, терінің, ішектің, өкпенің, лимфа түйіндерінің зақымдануымен және ауру жануарлардың өлуімен сипатталатын аса қауіпті, жіті септикалық ауру. С.Андриевский аурудың жұқпалы екенін дәлелдеп, сол кезде Орал мен Сібірде кең таралғанын ескере отырып, «Сібір жарасы» деп атаған. Сібір жарасының қоздырғышының споралары өте тұрақты. Споралар ыдыраған патологиялық материалда өлмейді, суда жылдар бойы, топырақта ондаған жылдар бойы сақталады. Дезинфекциялау үшін ағартқыш ерітінділері, бейтарап кальций гипохлориті немесе белсенді хлор мөлшері 8 пайыз ДП-2 қолданылады. Сонымен қатар 10 пайыз ыстық натрий гидроксиді, 10 пайыз йод монохлориді, 37 пайыз формальдегид аэрозоль, 20 пайыз сутегі асқын тотығы және 5 пайыз сірке қышқылы аэрозоль, 7 пайыз сутегі асқын тотығы ерітіндісі, 3 пайыз йод ерітіндісі қолданылады. Жануарларға негізгі тамақ және су арқылы және қансорғыш жәндіктер арқылы жұғады. Ал тыныс алғанда ауадағы споралар арқылы жұғады. Қоздырғыш ағзадан секрециямен және бөлінділермен шығады. Қоздырғыш Сібір жарасының спораларымен ластанған қоршаған орта объектілері арқылы беріледі. Ең қауіпті таралу факторы – өлген жануардың өлексесі. Адамдар негізінен ауру малды сойғанда, сойылған малдың етімен тікелей жанасқанда немесе ауру малдың қаны сыртқы ортаға түскенде түзілетін Сібір жарасының споралары бар ауаны жұтқанда жұқтырады. Сібір жарасы – адам мен жануарлардың өліміне әкелетін өте қауіпті ауру. Ағымы мен клиникалық белгілеріне байланысты ауру екі негізгі формаға бөлінеді, яғни септикалық және карбункулез. Патологиялық өзгерістердің локализациясы негізінде Сібір жарасы тері, ішек, өкпе және ангинальды түрлерге бөлінеді. Сонымен қатар, аурудың өткір, жедел, созылмалы және абортивті ағымы бар. Жануарлардағы аурудың негізгі белгілері қозу, дене температурасының жоғарылауы, жүрек соғысы мен тыныс алудың жоғарылауы және көрінетін шырышты қабаттардың цианозы түрінде көрінеді. Жануар кенеттен құлап, құрысудан өледі. Кейде дене температурасының 42 градусқа дейін жоғарылауы, тамақтан бас тарту, сиырлардағы лактацияның тоқтауы немесе күрт төмендеуі, қалтырау, жүрек қызметінің бұзылуы байқалады. Кейбір жағдайларда іш қату немесе қанды диарея байқалады. Қан несепте де кездеседі. Ісіну жұтқыншақ пен көмейде, мойында, кеудеде және іште болуы мүмкін. Жануарлар аурудың 2 немесе үшінші күні өледі. Агония кезеңінде мұрын саңылауларынан және ауыздан қанды көбік сұйықтық бөлінеді. Жануардың Сібір жарасымен ауыратынын көрсететін негізгі белгілердің бірі – өте жоғары температура және қанның ұйымауы. Жануарды сою кезінде аталған белгілер жануардағы мүмкін болатын Сібір жарасы ауруын болдырмау үшін дереу ветеринарға хабарласуға негіз болады. Сібір жарасынан күдіктенсеңіз, ешбір жағдайда сойылған малдың өлексесін кесуді жалғастырмаңыз. Сібір жарасына күдік туғызатын жағдайларға малдың бұрын қолайсыз аумақта жайылым кезінде немесе жер қазу жұмыстарынан кейін, нөсер жаңбырдан немесе су тасқынынан кейін кенеттен өлуі жатады. Қойдың тынысы ауырлап, қалтырап, дірілдейді, мұрын саңылаулары мен аузынан қанды көбік бөлінеді. Жылқы мен ірі қара малда – қозу, одан кейін депрессия, ентігу, шырышты қабаттардың цианозы, температура 41-42 градусқа дейін көтеріледі. Сібір жарасының жануардың тірі кезіндегі диагностикасы жануар туралы мәліметтерді және осы ауруға тән клиникалық белгілерді жинау негізінде белгіленеді. Өлгеннен кейінгі диагнозды қою үшін жануардың мәйіті жатқан жағынан кесілген құлақ немесе құлақтың кесілген жерінен алынған қан жағындысы зертханаға жіберіледі. Құлақ екі жерден жіппен мықтап байланады және таңғыштар арасында кесіледі. Өлексенің кесілген жері күйдіріледі. Шошқа мәйіттерінен ісінген тіндердің және лимфа түйіндерінің аймақтары жіберіледі. Өлексені ашып-сою кезінде Сібір жарасына күдіктенсе, көкбауырдың бір бөлігі зерттеуге жіберіледі. Жамбыл облысы аумағында Сібір жарасының 189 ошағының тіркелуіне байланысты облыс қолайсыз аймақтардың қатарына кіреді. Ауылшаруашылық жануарларын өсіріп, өндірумен айналысатын мал иелері Сібір жарасы ауруының адамға қаупі жоғары екендігін түсінген маңызды. Егер жоғарыда айтылған айқын белгілермен ауылшаруашылық жануарлары ауырған жағдайда тез арада сол аумақтың мемлекеттік ветеринариялық дәрігеріне жүгіну қажет. Ерсін Замишев, республикалық ветеринариялық зертхананың облыстық филиалының директоры