Жұмыссыздықтың пайда болуына әртүрлі фактор әсер етеді. Кейде елдегі экономикалық жағдайдың нашарлауы, өндіріс орындарының жабылуы немесе кәсіпорындардың жұмыс күшін қысқартуы адамдарды жұмыссыз қалдырады. Технологияның дамуымен бірге кейбір мамандықтарға сұраныс азайып, олардың орнын жаңа кәсіп түрлері басады. Егер адам заман ағымына сай бейімделмесе, жаңа талаптарға сәйкес кәсіби дағдыларын жетілдірмесе, бәсекеге қабілетсіз болып қалуы мүмкін.

Сонымен қатар, жұмыссыздықтың бір себебі – білім мен тәжірибенің жеткіліксіздігі. Жоғары оқу орнын бітірген жастардың кейбірі өз мамандығы бойынша жұмыс таба алмайды, өйткені көптеген жұмыс берушілер тәжірибесі бар, білікті мамандарды іздейді. Ал тәжірибесіз түлектер еңбек нарығына бірден кіріге алмай, уақыт өте келе басқа салаға бет бұруға немесе мүлде мамандығын өзгертуге мәжбүр болады.

Жұмыссыздық тек жеке адамның ғана емес, бүкіл қоғамның мәселесі. Жұмыссыз қалған адамның күнкөрісі қиындайды, отбасын асырау ауырлай түседі. Егер қоғамда жұмыссыздық деңгейі өссе, кедейшілік артып, әлеуметтік теңсіздік күшейеді. Бұл өз кезегінде қылмыстың көбеюіне, психологиялық күйзелістердің өршуіне, кей адамдардың заңсыз әрекеттерге баруына себеп болуы мүмкін. Ал ұзақ уақыт бойы жұмыс таппаған адамның өзіне деген сенімі жоғалып, оның денсаулығына да кері әсер етеді.

Мәселені шешу үшін мемлекет пен қоғам бірлесе әрекет етуі қажет. Жаңа жұмыс орындарын ашу – ең басты қадамдардың бірі. Кәсіпкерлікті дамытуға жағдай жасап, шағын және орта бизнесті қолдау арқылы көптеген адамдарды жұмыспен қамтуға болады. Сонымен қатар, еңбек нарығындағы өзгерістерді ескере отырып, білім беру жүйесін үнемі жаңартып отыру керек. Қазіргі заман адамы тек бір мамандықпен шектеліп қалмай, қосымша дағдыларды меңгеріп, жаңа кәсіптерді игеруге бейім болуы тиіс.

Жұмыссыздық – тек статистикалық көрсеткіштер мен сандардан тұратын мәселе емес, ол – әр адамның өміріне тікелей әсер ететін маңызды фактор. Сондықтан бұл мәселені шешу – тек биліктің ғана емес, қоғамның әрбір мүшесінің міндеті. Әр адам өз орнын тауып, сүйікті ісімен айналысып, қоғамға пайда әкелгенде ғана елдің дамуы қарқынды жүреді, адамдардың өмірі әлдеқайда сапалы және мәнді бола түседі. Еңбек – адамға өз мүмкіндіктерін ашуға, болашағын қалыптастыруға берілген мүмкіндік, сол себепті әркім оған саналы түрде қарап, өз кәсіби бағытын дұрыс айқындауы тиіс.

Сымбат ҚУАНЫШ,
М.Х.Дулати атындағы Тараз
университетінің I-курс студенті