Бағдарлама медициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсету ұйымдарында іске асады және үйлестірілген іс-шаралар арқылы науқастың денсаулығын тұрақты бақылауға мүмкіндік береді. Мақсаты – аурудың асқынуын болдырмау, денсаулықты тұрақты бақылауда ұстау және қажетті ем-шараларды уақытында қолдану. Бағдарлама аясында науқасқа денсаулығын қалай жақсартуға болатыны туралы ақпараттық қолдау да көрсетіледі.

Жалпы бағдарлама созылмалы аурулары бар адамдарға ұзақ әрі сапалы өмір сүруге көмектесетін тиімді тәсіл. Яғни жүрек-қантамырларының жеткіліксіздігі, өкпенің созылмалы обструктивті ауруы, қант диабеті және онкологиялық аурулар сияқты кең таралған созылмалы ауруларды басқаруға мүмкіндік береді. Әлемдік тәжірибеде аталған бағдарлама 30-дан аса елде қолданылып, өзінің тиімділігін дәлелдеуде.

– Созылмалы аурулар біздің өмірімізге әсер етеді. Әр жыл сайын ағза ауру тудыратын бұзылыстарға қарамастан өмірді қолдау үшін өз резервтерін көп жұмсайды. Бірақ резервтер таусылып, бұзылыстар айқынырақ бола түседі. Мысалы, сіздің туысқаныңызға 2 типті қант диабеті диагнозы қойылды. Ұсыныстар берілді, дәрі-дәрмектер тағайындалды. Алдымен емделуші бәрін мұқият орындады. Содан кейін жағдайы жақсарып, дәрі-дәрмектерді уақытылы қабылдауды тоқтатып, диетаны да бұза бастады. Ақырында асқыну пайда болып, жедел жәрдем шақыруға тура келеді. Нәтижесінде жағдайы қайта жақсарады. Бірақ науқас жүйелі түрде дәрігерлерге бармайды. Себебі жұмысы, басқа да тірлігі бар, қолы тие бермейді. Ол ұсыныстарды алды, не істеу керектігін біледі. Бірақ істемейді. Немесе жүйесіз жасайды. Сондықтан денсаулықты қадағалау маңызды екенін айтқым келеді. Адамдар өз денсаулығына мұқият болуы керек, – дейді Шу қалалық ауруханасының бас дәрігері Дәулет Ахметбеков.

ҚР Денсаулық сақтау министрлігі Ұлттық қоғамдық денсаулық орталығы мамандарының айтуынша, көптеген пациент медициналық көмекке ауру асқынған кезде ғана жүгінеді. Өкінішке қарай, уақытылы араласудың және тұрақты медициналық тексерулердің болмауы жағдайдың нашарлауына және аурудың асқынуына әкелуі мүмкін. Қант деңгейінің жоғарылауы қантамырлардың бітелуіне әкеледі. Бұл процесс тез болуы мүмкін, бірақ көбінесе бұл тіндерді қанмен қамтамасыз етудің баяу төмендеуіне әкеліп соғады. Әсіресе шеткері аймақтарда жағдай қиын. Тамақтанудың бұзылуы жасушалардың, оның ішінде жүйке талшықтарының біртіндеп өлуімен қатар жүреді.Аяқтардың ампутациясы, перифериялық жүйке талшықтарының зақымдануы аяқтардағы сезімталдықтың жоғалуына әкеледі.

Алайда адам мұны сирек байқайды. Үйреніп қалған сезімталдықтың біртіндеп төмендеуі жалғасады. Сезімталдықтың жоғалуы және қанмен қамтамасыз етілмеуі салдарынан табан немесе аяқтағы жаралар айқын белгілерсіз пайда болуы мүмкін.Өлген тіндер микробтар үшін керемет қоректік ортаға айналады. Оттегінің болмауы жағдайында анаэробты инфекция, гангрена пайда болады. Мұндай жаралардағы инфекция тереңірек тіндерге таралады. Егер инфекцияны немесе жараларды емдеу мүмкін болмаса, дәрігерлер инфекцияның дененің басқа бөліктеріне таралуын болдырмау үшін аяқтың ампутациясын жасау туралы шешім қабылдауы мүмкін.

«Ауруларды басқару» бағдарламасына қатысу, тұрақты медициналық тексерулер, тамырлардың жағдайын бағалау, қанда қант деңгейін бақылау, емдеу және өмір салтын өзгерту адам денсаулығына оң әсер етеді. Бағдарлама созылмалы жұқпалы емес аурулары бар адамдардың өз аурулары мен жағдайлары туралы хабардар болуын арттыру, ерте ескерту белгілерін тану және тағайындалған дәрі-дәрмектер мен өмір салтының өзгерістерін сақтау маңыздылығын түсіну қажеттілігін атап көрсетеді.Қанайналымды жақсарту және одан әрі асқынулардың алдын алу үшін кезең-кезеңмен әрекеттерді қамтитын корпоративтік шешім қабылданады. Бұл кезде қанайналымды қалпына келтіру үшін минималды араласу жеткілікті болар еді, бәлкім, ампутацияның да алдын алады. Медициналық қызметкерлер тобына жалпы тәжірибе дәрігері, медбикелер, эндокринологтар, әлеуметтік қызметкерлер, психологтар, салауатты өмір салты мамандары кіреді, олар физикалық және психикалық денсаулықты ескереді.

«Ауруларды басқару» бағдарламасының психикалық денсаулықты қамту себебіне де аз-кем тоқталып өтсек, ұлттық қоғамдық денсаулық орталығы дәрігерлері психологтар мен әлеуметтік қызметкерлермен жұмыс істеудің маңызы зор екенін айтады. Олар психологиялық қолдау көрсетеді, күйзеліспен күресуге көмектеседі, ауруға бейімделу стратегияларын әзірлейді және пациенттерге емдеу бойынша ұсыныстарды жақсы сақтауға көмектеседі. Стресс, депрессия және мазасыздық сияқты әртүрлі аспектілер физикалық денсаулыққа елеулі әсер етіп, созылмалы жағдайларды нашарлатуы және емдеуді қиындатуы мүмкін. Пациенттер психологиялық қиындықтарды жеңуде қосымша қолдау алып, эмоционалдық әл-ауқатын жақсартады және емдеу бойынша ұсыныстарды орындауға мотивацияны арттырады.

Денсаулық – бұл құнды байлық және оны сақтау жүйелі көзқарасты талап етеді. Профилактика мәдениетін және тұрақты медициналық тексерулерді енгізу өмір сүру сапасын айтарлықтай жақсартып, аурулардың ауыртпалығын азайтып, ауруларды ерте сатысында анықтау және емдеуді қамтамасыз етеді.Күз айы келіп, көптеген адамның созылмалы аурулары қабына бастады. Сондықтан денсаулығыңызға қамқорлық жасап, белсенді өмір салтын ұстаныңыздар. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының деректері бойынша, егер әлем халқы физикалық тұрғыдан белсендірек болса, жылына 5 миллионға дейін өлімнің алдын алуға болар еді. Физикалық белсенділігі жеткіліксіз адамдарда асқынулар мен өлім қаупі 20-30 пайызға артады. Жаяу жүру, велосипед тебу немесе би билеу сияқты тұрақты физикалық белсенділік денсаулыққа айтарлықтай пайда әкеледі. Қарапайым нәрселер жүрек ауруы, диабет және остеопороз қаупін айтарлықтай төмендетуге, салмақты бақылауға және өзіңізді жақсы сезінуге көмектеседі.

Эльмира БАЙНАЗАРОВА