Жасанды интеллект тақырыбындағы әлемдік фильмдер түрлі жанрда түсіріліп, көрермендердің қызығушылығын арттыруда. Мәселен, «Blade Runner» фильмі алғаш рет 1982 жылы көрерменге жол тартты. Кейінірек 2017 жылы жалғасы «Blade Runner 2049» фильмі жарық көрді. Бұл фильмде адамдарға ұқсас репликанттар деп аталатын жасанды интеллект жасалып, оларды түрлі жұмыс түрлерінде пайдаланады. Фильм адам мен жасанды интеллект арасындағы шекараның жойылуын және моральдік дилеммаларды зерттейді. Бұл туынды болашақтағы техногендік әлемді бейнелеп, жасанды интеллекттің адамдарға қауіпті немесе пайдалы бола алатынын көрсетуге тырысады.

2014 жылы түсірілген «Ex Machina» фильмінде роботтарға қатысты этикалық мәселелер мен адамдардың олармен қарым-қатынасын зерттейді. Фильмде жас ғалым өз қолымен жасаған роботты сынақтан өткізеді. Ал көркем туындыда жасанды интеллекттің адамның ойы мен санасын қайталауға қаншалықты қабілетті екендігі және бұл жағдайдың адамзат үшін қауіпті немесе қауіпті еместігі тереңірек қаузалады. «Ex Machina» – жасанды интеллекттің дербестігі мен адамның оған деген қарым-қатынасы туралы күрделі философиялық сұрақтарды көтерген фильм.2013 жылы шыққан «Her» фильмі адам мен жасанды интеллект арасындағы эмоционалдық байланысты көрсетеді. Бас кейіпкер жасанды интеллект бар операциялық жүйемен қарым-қатынас орнатып, оған ғашық болады. Бұл фильм қазіргі заманғы технологиялардың адам сезімдеріне, жалғыздық пен махаббатқа әсер етуін зерттейді. Жасанды интеллекттің тек физикалық емес, сонымен қатар психологиялық және эмоциялық деңгейде де адамға әсер етуі мүмкін деген ойды қозғайды.Әлемде көп көрсетілім жинаған 1999 жылғы «The Matrix» фильмі – жасанды интеллекттің адамдардың шынайы өмірін бақылап, оларды виртуалды әлемде ұстап тұрғаны туралы күрделі ғылыми-фантастикалық туынды. Бұл фильмде адамдардың шынайы өмірі мен жасанды интеллект құрған жалған әлемнің арасы көрсетіледі. Жасанды интеллекттің адамзатқа билік жүргізуі мен адамдардың одан азат болу жолын іздеуі туралы эпикалық күрес суреттеледі.

«Терминатор» – 1984 жылы Джеймс Кэмерон түсірген америкалық ғылыми фантастикалық фильм. Фильм Кэмеронның кинодағы мансабын сәтті бастап, Шварценеггердің басты рөлді орындаушы ретіндегі мәртебесін нығайтты. Фильмнің сәттілігі бірнеше сиквелдерден, телехикаялардан, комикстерден, романдардан және бейне ойындардан тұратын франшизаға әкелді. 2008 жылы «Терминатор» фильмін Конгресс кітапханасы Америка Құрама Штаттарының Ұлттық фильмдер тізілімінде сақтау үшін таңдады. Фильмнің сюжеті әлемді өлтіруші машиналар басқаратын және адамзат жойылу алдында тұрған постапокалиптикалық болашақтан 1984 жылға келген сарбаз Кайл Риз және киборг Терминатор арасындағы қақтығысқа бағытталған. Терминатордың мақсаты – Сара Коннорды өлтіру. Оның тумаған ұлы болашақта адамзат пен машиналар арасындағы соғыста жеңуі мүмкін. Сараға ғашық болған сарбаз Кайл Риз терминаторды тоқтатуға тырысады. Фильмде уақыт саяхаты, тағдыр, жасанды интеллект қаупі, төтенше жағдайларда адамдардың мінез-құлқы мәселелері көтеріледі.

Ресейлік киноиндустрия да жасанды интеллект пен роботтарға қатысты фильмдер түсіруде белсенділік танытып келеді. Соңғы жылдары Ресейде осы тақырыпты қозғаған бірқатар фильм мен сериал жарық көрді.

Режиссер Федор Бондарчуктың «Притяжение» (2017) және «Вторжение» (2019) сынды екі фильмінде жасанды интеллект пен технологиялардың болашақтағы рөлі қарастырылады. Фильмде жерге келген  жатпланеталықтармен бірге жетілген технологиялар, оның ішінде жасанды интеллект те көрсетілген. Адамдардың бөтен технологияларға деген реакциясы және олардың ЖИ-мен қарым-қатынасы басты тақырып ретінде қарастырылады.

«Робо» фильмі жасанды интеллект роботтарының балалардың өміріндегі рөлін зерттейді. Фильмнің негізгі оқиғасы жас бала мен оның досы – жасанды интеллекті бар роботтың төңірегінде өрбиді. Оқиға барысында робот баланы түрлі қиындықтардан қорғап, онымен достық қарым-қатынас орнатады. Фильмде жасанды интеллект пен адамның арасындағы эмоциялық байланыс тақырыбы зерттеледі.

2020 жылы шыққан «Спутник» атты ғылыми-фантастикалық триллерде ЖИ-дің ғарыштағы адам өміріне тигізетін ықпалы қарастырылады. Фильмде ғарыштан келген тіршілік иесінің денеге еніп, оған бақылау жүргізуіне қатысты оқиға суреттелген. Ғылыми эксперименттер, жасанды интеллект пен адамның күресі фильмнің негізгі сюжеті ретінде көрсетіледі.Қазақстандық киноиндустрия да жасанды интеллект тақырыбын зерттеуге қызығушылық таныта бастады. Бұл салада көп фильм түсірілмегенімен қазақ кинематографиясында жасанды интеллектке арналған алғашқы қадамдар жасалып жатыр.Мәселен, «Байқоңыр» фильмі – қазақстандық режиссерлердің ғылыми-фантастикалық жанрдағы алғашқы туындыларының бірі. Фильмде жасанды интеллекттің Қазақстанның ғарыш саласындағы дамуымен байланысы бар сюжет суреттелген. «Байқоңыр» жасанды интеллект пен ғарыш технологияларының болашағы туралы терең ой қозғап, ғылыми жетістіктердің адамзат өміріне тигізетін ықпалын қарастырады. 

«Жаңа толқын» – жасанды интеллекттің білім беру жүйесіне енуі мен оның балаларды оқыту процесіне әсерін көрсететін қазақстандық деректі фильм. Бұл фильмде жасанды интеллекттің білім саласында қолданылуы, оқыту әдістерін жақсарту мүмкіндіктері және адам мен машина арасындағы қарым-қатынастың білімге қалай әсер ететіні талданады. Қазақстанда білім беру жүйесіндегі инновацияларға қатысты жаңа пікірлер мен технологиялық шешімдер ұсынған фильмдердің бірі ретінде бағаланады.Жасанды интеллект жайлы фильмдер адамдарды тек қана ғылыми жетістіктермен емес, сонымен қатар этикалық және философиялық мәселелермен таныстыруға мүмкіндік береді. Бұл тақырып қазіргі заманғы киноиндустрияның маңызды бір бөлігіне айналып, алдағы уақытта да өзектілігін жоғалтпайды. Әлемдік және қазақстандық режиссерлер жасанды интеллекттің адам өміріне тигізетін ықпалы туралы жаңа фильмдер түсіре отырып, көрермендерді бұл технологияның болашақта қандай өзгерістер әкелетінін ойлануға шақырады.

Қазақстандық кино өндірісінде де жасанды интеллект тақырыбы көбірек зерттеліп, жаңа технологиялар мен инновациялар туралы туындылар пайда болатыны сөзсіз. Жасанды интеллекттің дамуы Қазақстанның экономикасы, білім беру және ғылыми жетістіктері үшін маңызды болатыны анық. Сондықтан болашақта бұл бағыттағы фильмдер көбейе береді деп күтуге болады. 

Айжан ӨЗБЕКОВА