Қоныс аударудың екі түрі бар. Біріншісі – өңіраралық қоныс аудару. Мұнда жұмыс күші артық облыстардан жұмыс күші жетіспейтін облыстарға жұмысқа орналастыруға және кәсіпкерлік бастамаларға жәрдемдесу көзделген. Екіншісі – облыс ішінде қоныс аудару. Бұл жағдайда мемлекеттік тұрғын үй қорынан және жұмыс берушілердің қаражаты есебінен тұрғын үймен қамтамасыз ету және тұрақты жұмыс орнына жұмысқа орналасу мүмкіндігі болған кезде экономикалық даму әлеуеті төмен елді мекендерден облыстық (аудандық) маңызы бар қалаларға, экономикалық өсу орталықтарына көшу қарастырылады.Қағида бойынша, өтініш беруге болатын өңірлер жұмыс күші артық жерлер болып саналады.Қандастар мен қоныс аударушылар үшін Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 4 қыркүйектегі №765 қаулысына сәйкес Қазақстан Республикасы Үкіметі айқындаған қоныс аудару аймағына 8 өңір кіреді. Атап айтқанда, ерікті қоныс аударушыларға Шығыс Қазақстан, Солтүстік Қазақстан, Павлодар, Қостанай, Ақмола, Абай, Қарағанды, Ұлытау облыстары белгіленсе, ал қандастар үшін Шығыс Қазақстан, Солтүстік Қазақстан, Павлодар, Қостанай, Ақмола, Абай, Батыс Қазақстан, Атырау облыстары қашанда дайын. 

Құжатты қайда
 тапсыру керек?

Қандас, қоныс аударушы мансап орталығына жүгінеді. Қоныс аудару шарттары бойынша бастапқы консультация алып, қажетті құжаттарды жинау үшін құжаттар тізбесін ұсынады. Мансап орталығының маманы түсіндірме жұмыстарын жүргізіп,  қажетті құжаттардың, яғни жеке куәліктің көшірмесін, неке куәлігінің көшірмесін, білім туралы құжатты және туу туралы куәлік көшірмелерін сұратады.
Мансап орталығының маманы қоныс аударушыдан қоныс аударатын мекенге көшуіне өтініш жаздырады.Сонымен қатар қандас болатын болса, «Қандас» ақпараттық жүйесіне, қоныс аударушы болса, «Еңбек нарығы» автоматтандырылған ақпараттық жүйесіне жеке сәйкестендірілген нөмірін ( ЖСН) жазып тіркейді.Барлығы дұрыс толтырылса, бір жұмыс күнінің ішінде электронды цифрлық қолтаңба арқылы қол қояды. Қол қойылған электронды өтініш Еңбек мобильдігі орталығының басшысына келіп түседі. Бір жұмыс күнінің ішінде басшы өтініштің дұрыс екендігіне көз жеткізіп, ЭЦҚ кілтпен қол қояды. Электронды өтініш қоныс аударатын облыстағы жұмыспен қамту басқармасына түседі.Сондай-ақ үйден шықпай-ақ, яғни мобильді қосымша арқылы телефон немесе компьютерді пайдаланып, кеңес алуға да болады. Ол үшін электронды еңбек биржасының ресми «enbek.kz» сайтын пайдалану қажет.Сайтта қоныс аудару мәселелері бойынша кеңес алып, өтініш қалдыруға мүмкіндік бар. Сол жерде жұмыс күші тапшы өңірлерге қоныс аудару бойынша барлық ақпарат жарияланған. Көшіп баруға болатын өңірлердің картасы, ал әрбір өңірдің «төлқұжатында» мектептердің саны, медициналық мекемелер, спорт нысандары және тағы басқа мәліметтер көрсетілген.

Қолдау шаралары қандай?

Басқа өңірге көшіп барған адамға жан-жақты жағдай жасалады. Субсидиядан бастап, оқытуға дейінгі шаралар қарастырылған. Атап айтқанда, отбасы жағдайына қарамастан, әрбір адамға 70 айлық есептік көрсеткіш (258 440 теңге) мөлшерінде материалдық көмек беріледі. Тұрғын үйді жалдау (жалға алу) және коммуналдық қызметтерге ақы төлеу қарастырылған. Және қоныс аударуға көмек көрсететін жұмыс берушілерге субсидиялар беру мен жұмысқа орналасуға және кәсіпкерлік бастамашылыққа жәрдемдесу жұмыстары жүргізіледі. Сонымен қатар қысқамерзімді кәсіби дайындыққа жіберіледі. Ал материалдық көмек жаңа тұрғылықты жерге келгеннен кейін беріледі.Үйді жалдау мен коммуналдық шығындар қалай өтеледі?Қоныс аударып келген адамның отбасына, оның ішінде жалғызбасты адамдарға тұрғын үйді жалдау және коммуналдық қызметтерге бір жыл бойы ақы төленіп тұрады.

Материалдық көмектің мөлшері:

Қалалық жерлерге қоныс аударғандарға: бір адам үшін 20 АЕК (73 840 теңге);
отбасы мүшелерінің саны 2-4 адам болса, 25 АЕК (92 300 теңге);
отбасы мүшелерінің саны бес және одан көп болған жағдайда 30 АЕК (110 760 теңге);
Ауылдық жерлерге көшіп келгендерге: бір адамға 15 АЕК (55 380 теңге);
отбасы мүшелерінің саны 2-4 адам болған кезде 18 АЕК (66 456 теңге);
отбасы мүшелерінің саны бес және одан көп болған жағдайда 21 АЕК (77 532 теңге);
Ерікті түрде қоныс аудару бойынша мемлекеттік қолдау шаралары бір рет беріледі.
Өңіраралық қоныс аударуға жәрдем көрсететін жұмыс берушілерге тұрғын үймен қамтамасыз етілген және кемінде 2 жыл мерзімге тұрақты жұмысқа қабылданған әрбір қызметкер үшін 400 АЕК мөлшерінде жұмысқа орналасуға біржолғы субсидия беріледі.

Экономикалық 
ұтқырлық сертификаты дегеніміз не?

Қоныстанушы үйді жеке меншігіне сатып алуға ниет білдірсе, 2023-2027 жылдарға арналған көші-қон саясатының тұжырымдамасын іске асыру аясында қоныс аударушылар, қандастар үшін тұрғын үйді сатып алуға материалдық көмек алуға мүмкіндік беретін экономикалық ұтқырлық сертификаты бар. Сертификат бір рет өтеусіз және қайтарымсыз негізде тұрғын үй құнының 50 пайызы немесе бір отбасына 4 миллион теңгеге дейін беріледі. Материалдық көмек Ұлттық банк бекіткен ипотекалық бағдарлама және (немесе) Үкімет бекіткен мемлекеттік тұрғын үй құрылысы бағдарламасы шеңберінде тұрғын үй сатып алу кезінде тұрғын үй сатып алу, салу үшін немесе ипотекалық тұрғын үй қарыздары бойынша бастапқы жарнаның бір бөлігін жабу үшін жергілікті атқарушы органның ақшалай міндеттемесі нысанында ұсынылады. Тұрғын үйді меншікке сатып алу үшін сертификат алдын ала шарт немесе тұрғын үйді сатып алу-сату шарты болған кезде беріледі.Тұрғын үй салу кезінде сертификат Қазақстан Республикасының Жер және басқа да заңнамаларына сәйкес жеке тұрғын үйлер салу үшін меншігінде жер учаскелерінің болуын ескере отырып беріледі. Сертификатты тұрғын үй сатып алу кезінде бастапқы жарнаның бір бөлігі ретінде пайдалану үшін екінші деңгейдегі банктен тұрғын үй қарызын беруді мақұлдау туралы хат ұсыну қажет. Бұл ретте экономикалық ұтқырлық сертификаты қоныстану өңіріндегі тұрақты тұратын елді мекенде ғана тұрғын үй сатып алу үшін беріледі.Қоныс аударушылар үшін қоныстану өңірінде 5 жыл тұрақтану шартымен қабылданады, ал шартты бұзған бағдарлама қатысушылары барлық мемлекеттік қолдауларды кері қайтаруға мәжбүр болады.

«Еңбек мобильдігі орталығы» мекемесінің
  Сарысу ауданы бойынша мансаптық орталық
 филиалы