Адам денесінде қал мен меңнің кездесуі қалыпты жағдай. Ғалымдар жер бетіндегі Қалдыбай мен Меңдігүлдердің санын нақты айта алмайды. Есесіне зерттеушілер мең мен қалдың 300-дей түрін анықтап, денедегі әрбір даққа ғылыми тұрғыда бағасын берген. Қал туабітті немесе жүре пайда болуы мүмкін. Бет әлпетінде кездесетін мең кейбір адамдарға жарасып-ақ тұрады. Ал кейде қал тым ыңғайсыз жерде орналасып, көлемі үлкен болса, ол адамға, әсіресе әйел заты үшін кемшілікке айналады. Сондықтан одан құтылудың жолын іздейді. Десе де көп адамдар меңін алдыруға асықпайды. Өйткені оны Алланың сыйы және өзінің басты ерекшелігі деп санайды. Ел ішінде тіпті меңді «періштенің өпкені» (поцелуй ангела) деп те атайды. Бүгінде қалдың нүктедейінен, қарақаттай, тіпті алақандайына дейін алып тастаудың түрлі әдістері дамыған. 

Мең адам денесінде кездесетін қатерсіз өспелер болғанымен дерматологқа жүгінуге тура келетін, назар аударуды қажет ететін түрлері де бар. Белгілі бір факторлардың әсерінен мұндай меңдер қатерлі ісікке айналуы мүмкін. Мәселен, ультракүлгін сәулеленудің шамадан тыс әсерінен тері зақымданып, әртүрлі тері ісіктері пайда болады. Сондықтан меңіңізді алдыртамын деп абайсызда басыңызға бәле тілеп алмаңыз. Бүгінде танымал блогерлердің жарнамасының әсерінен елімізде жаппай қал алдырту үдерісі басталып кетті. Алайда меңді жою сырт көзге ғана оңай іс. Қауіпсіздікті сақтамасаңыз, қалдан құтыламын деп жүргенде қатерге ұшырауыңыз ғажап емес. Бұл жайында алдымен маман кеңесіне жүгінгеніңіз абзал.Тақырып аясында облысқа танымал дерматовенеролог дәрігер Сабыр Мамедахуновпен сөйлескен едік. Сабыр Хабибуллаұлы 27 жыл бойы облыстық тері-венерологиялық диспансерінде еңбек еткен. Тек соңғы бес жылда жекеменшік клиника ашып, жұмысын жалғастыруда. Тәжірибесі мен білімі мол ақ халатты абзал жанның алдына келетін науқас көп. Емделушілердің басым бөлігі тері ауруларына қатысты мәселе бойынша жүгініп жатады.

– Қал мен меңді медицина тілінде «невус» деп атайды. Ол денсаулық үшін қатерлі емес, ісік түріндегі кішігірім ақау. Алайда кейде асқынып, қатерлі ісікке айналуы ықтимал. Нәрестелерде болатын қарақошқыл, көк қал «гемангиома» деп аталады. Көбіне шақалақ дүниеге келгенде жамбас жағында, арқасында не аяғында болады. Ырымдап, жақсылыққа балап жатамыз. Кейде гемангиома да қатерлі болады. Алдымызға келген емделушінің қалын арнайы аппаратпен тексереміз. Цифрлы дерматоскоп қалдың қатерлі не қатерсіз екенін анықтап береді. Ол қалды алуға бола ма, жоқ па, соны бақылаймыз. Қал бір диаметрден асса, міндетті түрде онколог маманға жібереміз. Косметикалық клиникалардағы дәрігерлерде меңнің күдікті сипатта екенін бірден аңғаратындай біліктілік әрқашан бола бермейді. Егер қалды алып тастау косметикалық клиникаларда дұрыс емес әдіспен жүргізілсе, соңы үлкен мәселеге айналады.

Меланома метастазасына шағымданатын науқас көп. Сұхбаттасу кезінде олардың біразы бұрын меңдерін косметологтың көмегімен алып тастағаны анықталады. Яғни бүгінде сән қуып косметологтарға барып, қалын алдыртып тастайтындар да көбейген. Ол дұрыс емес. Қалды алдырмас бұрын тері аурулары дәрігеріне көріну қажет. Оның қатерлі не қатерсіз екенін сол маман анықтайды. Содан кейін барып алдыру немесе алдырмау туралы шешім қабылдайсыздар, – дейді дәрігер Сабыр Хабибуллаұлы.

Қытай ғалымдары меңнің орналасу ретіне қарай адам өміріне әсерін тексеріпті. Денедегі әрбір қалдың өз айтары бар екен. Бірі денсаулығыңыздан сыр шертсе, бірі байлыққа, енді бірі жақсылыққа бастайды деп жорамалданады екен.Көбіне ашық, ақ сары түсті адамдарда қалдың көбеюі орын алады. Терісі қара адамдарда қал көп шықпайды екен. Күн көзінде ұзақ жүру қал санының артуына әкеледі. Денеңізден, бетіңізден жаңа шыққан меңді байқасаңыз, онда күн көзінде көп жүргендіктен деп біліңіз. Ультрокүлгін сәулесі адам терісіне керісінше әсер етеді.

– «Қалымды алып берші» деп келгендердің меңін бас салып ала бермейміз. Сондай-ақ косметологиялық кабинеттерден кім көрінгенге қалды алдыртуға қарсымын. Соңы жаман ауруға ұласып, жапа шеккендер көп. Тексерілген, қаншама жылдық тәжірибесі бар дәрігерден ғана кеңес алып, айтқандарын мұқият орындау керек. Қал сізге бөгет жасамаса, оны не үшін алдырасыз? Туабітті қалды алдыруға тіпті тыйым саламын. Алла жаратқан келбетіңізбен өмір сүргенге не жетсін. Ал енді жүре пайда болған қоңыр, қара, қызғылт қалдардан қорқу керек. Қалыңыз өте тез көбейіп жатса, дәрігерге көрініңіздер. Көбінде ер адамдар дәрігерге көрінуден қашады. Оны керек деп санамайды да. Ал әйел адамдар пысық қой. Қатерлі екенін сезген сәтте-ақ кеңес алып кетеді. Толық тексеруден өтіп, дәрігер рұқсат берген соң ғана қалды алдырыңыз. Жаз айларында қалды жоюға болмайды. Себебі күн көзі тым өткір. Сондықтан мүмкіндігінше жаз айларында қалға тиіспейміз. Меңді қазан айынан бастап наурыз айына дейін алдыртуға болады, – дейді дәрігер.

Дәрігердің айтуынша, меңнің пішінін немесе түсін кенеттен өзгертуі қалыпты жағдай емес. Ол үшін тексеру кезінде келесі белгілерге назар аудару керек. Соңғы айларда меңнің түсі немесе көлемінің өзгеруі болды ма? Мең айналасындағы терінің қызаруы байқалды ма? Немесе мең қанады ма? Адамдар ең басты осы үш факторға назар аударуы қажет.Онкологтар атап өткендей, тері меланомасы өте қатерлі. Бүгінгі күні облысымызда меланомамен 71 науқас есепте тұр. Сырқаттану көрсеткіші – 0,8 пайыз. Меланома ауруынан 6 адам қайтыс болған. Сондықтан теріңізде кішкентай болса да өзгеріс орын алса, дәрігердің, тиісті мамандардың көмегіне жүгінген дұрыс.

– Кез келген аурудың емі бар. Адамдар тексерілсем обыр ауруы анықталуы мүмкін деп алдын ала қорқып, дәрігерге келмейді. Күніне жүз ойланғанша, бір рет тексерістен өткен жөн. Егер туғаннан келе жатқан мең, қал өзгеріп, қанай бастаса, түсін өзгертсе немесе жаңа меңдер пайда болса, міндетті түрде онкодерматологпен кеңесу керек. Дертті өршітпей диагностикалау пациенттің көбінесе өзіне байланысты, неғұрлым тезірек дәрігерге жүгінсе, соғұрлым шипасы тиімді болады, – дейді өз сөзінде дәрігер С.Мамедахунов.

Мең де адамның бір бөлшегі. Оны алдыртуға асықпаңыз. Қал астында қатер бар екенін ұмытпаңыз. Әсіресе жаз шығып, елдің бәрі жағалауға құмартып, күнге қыздырынып жатқанда меңі көптер ультракүлгін сәулелерден сақтанғаны жөн. Қорыта айтқанда, денсаулығымды сақтаймын деген саналы адам егер денесінде жаңа қал пайда болып немесе бұрынан бар қалының түсі, пішіні өзгеріп, көлемі ұлғая бастаса, міндетті, түрде дәрігердің кеңесіне жүгінуі қажет. Сол сияқты ұзақ уақыт жазылмайтын жаралар, қан кететін немесе әдеттен тыс сұйықтық ағатын меңдер болса, құрылымы өзгерсе, қышып, ауырсынып, ұйығаны байқалса, бұған да көз жұмып қарауға болмайды. 

Эльмира Байназарова