Жер сілкінісі-бұл жер қыртысында немесежоғарғы мантияда кенеттен орын ауыстыру жәнежыртылу нәтижесінде пайда болатын жәнесерпінді тербелістер түрінде ұзақ қашықтыққаберілетін жер асты дүмпулері мен тербелістер. Сейсмикалық толқындар тарайтын Жерқыртысындағы нүктені жер сілкінісінің гипоцентрідеп атайды. Жер сілкіну гипоцентрінің ең қысқақашықтықтағы жер бетіндегі орны эпицентр депаталады.

Жер сілкінісінің қарқындылығы 12 балдықсейсмикалық шкала (MSK-86) бойыншабағаланады, жер сілкіністерінің энергетикалықсыныптамасы үшін магнитуда пайдаланылады. Шартты түрде жер сілкіністері әлсіз (1-4 балл), күшті (5-7 балл) және жойқын (8 және одан да көпбалл) болып бөлінеді. 7-8 баллдық күші бар қиратушы жер сілкінісі аймағына Тараз қаласыжәне Жамбыл облысының 8 ауданы (Жуалы, Жамбыл, Байзақ, Т. Рысқұлов,Меркі, Шу, Қордайжәне Талас аудандары) енеді.

Жер сілкінісі кезінде әйнектер жарылып, сөрелерде жатқан заттар құлап, кітап шкафтарыдірілдейді, люстралар тербеледі, қабырғалар мен төбелерде жарықтар пайда болады. Мұның бәріқатты шуылмен бірге жүреді. 10-20 секунд сілкілегеннен кейін жер асты дүмпулері күшейеді, нәтижесінде ғимараттар мен құрылыстарқирайды. Он шақты күшті сілкіністер бүкілғимаратты қиратады. Орташа алғанда, жерсілкінісі 5-20 с-қа созылады.

ЖЕР СІЛКІНІСІНЕ ҚАЛАЙ ДАЙЫНДАЛУ КЕРЕК

Жер сілкінісі кезінде үйде, жұмыста, кинода, театрда, көлікте және көшеде болған кезде іс-қимыл жоспарын алдын ала ойластырыңыз. Отбасы мүшелеріне жер сілкінісі кезінде не істеукеректігін түсіндіріп, оларға алғашқымедициналық көмек көрсету ережелерін үйретіңіз.

Құжаттарды, ақшаны, қалта шамын және қосалқыбатареяларды ыңғайлы жерде сақтаңыз.

Үйде бірнеше күнге жететін ауыз су мен консервілер сақтауларыңыз абзал.

Төсектерді терезелер мен сыртқы қабырғаларданалшақ орналастырыңыз. Пәтерлердегішкафтарды және сөрелерді бекітіңіз, ал жоғарғысөрелерден ауыр заттарды алыңыз.

Қауіпті заттарды (улы химикаттарды, тез тұтанатын сұйықтықтарды) сенімді, жақсыоқшауланған жерде сақтаңыз.

Барлық тұрғындар қажет болған жағдайда электр, газ және суды өшіру үшін ажыратқыштың, магистральдық газ және су шүмектерінің қайдаекенін білуі керек.

ЖЕР СІЛКІНІСІ КЕЗІНДЕ ҚАЛАЙ ӘРЕКЕТ ЕТУ КЕРЕК

Ғимараттың тербелгенін сезіп, шамдардыңшайқалғанын, заттардың құлағанын көріп, шынының сыңғырын естіп, үрейленбеңіз(алғашқы дүмпулерді ғимарат үшін қауіптітербелістерге дейін сезген сәттен бастап сізде15-20 секунд бар). Құжаттарды, ақшаны жәнеқажетті заттарды алып, ғимараттан тез шығыңыз. Үйден шығарда лифтімен емес, баспалдақпентүскен дұрыс. Көшеге шығып кетсеңіз-сол жердеболыңыз, бірақ ғимараттардың жанындатұрмаңыз, қауіпсіз ашық кеңістікке барыңыз.

Сабырлы болыңыз және басқалардытыныштандыруға тырысыңыз! Егер сіз бөлмедеқалуға мәжбүр болсаңыз, онда қауіпсіз жердетұрыңыз: ішкі қабырғаға, бұрышқа, ішкі қабырғасаңылауына немесе тірек тірегіне. Мүмкін болса, үстелдің астына жасырыңыз – ол сізді құлағанзаттар мен қоқыстардан қорғайды. Терезелер мен ауыр жиһаздардан алшақ тұрыңыз. Егер сізбенбалалар болса-оларды өзіңіздің денеңізбенжабыңыз.

Шамдарды, сіріңкелерді пайдаланбаңыз – газ шыққан кезде өрт шығуы мүмкін. Балкондар мен үзілген сымдардан алшақ болыңыздар. Егер сізавтомобильде болсаңыз, ашық жерде болыңыз, бірақ дүмпулер тоқтағанша көліктен шықпаңыз. Басқа адамдарды құтқару кезінде көмеккөрсетуге