Қазақстан Республикасындағы сабақтас құқықтар авторлық құқық болып табылмайтын, бірақ туындыларды пайдалануға байланысты орындаушылардың, фонограмма жасаушылардың және радиохабар таратушылардың құқықтарын заңмен қорғауды білдіреді. Қазақстан Республикасында сабақтас құқықтарды қорғау Қазақстан Республикасының 1996 жылғы 10 маусымдағы «Авторлық құқық және сабақтас құқықтар туралы» Заңына сәйкес жүзеге асырылады. Осы заңға сәйкес сабақтас құқықтар әртістерге, орындаушыларға, актерлерге, музыканттарға және көпшілік алдында өнер көрсететін басқа кәсіпқой құқық иелеріне беріледі. Бұған өзіңіздің орындауыңызды заңсыз жаңғыртудан, таратудан және трансляциялаудан қорғау құқығы кіреді. Фонограмма өндірушілері: бұл құқықтар фонограммаларды (дыбыстық жазбаларды) жазумен және өндірумен айналысатын адамдарға қатысты. Олар өздерінің фонограммаларын коммерциялық мақсатта пайдалануды бақылай алады. Хабар таратушылар: радиостансалар мен телекомпанияларда сабақтас құқықтарға ие. Бұл құқықтар оларға бағдарламаларын тарату мен таратуды бақылауға мүмкіндік береді. Сабақтас құқықтар құқық иеленушілердің жоғарыда аталған санаттарының мүдделерін қорғауға және олардың туындыларын пайдаланудан түскен табыстың бір бөлігін алу мүмкіндігін береді. Авторлық құқық сияқты сабақтас құқықтарды бұзу да құқықтық салдарлар мен санкцияларға әкеледі. Сабақтас құқықтар Қазақстан Республикасында туындыларды жасауға, таратуға және таратуға қатысқандардың барлығына сыйақы мен қорғаудың әділ жүйесін құруда маңызды рөл атқарады. Сабақтас құқықтар жүйесі Қазақстан Республикасында мәдени индустрия мен зияткерлік меншіктің дамуына да ықпал етеді. Бұл әртістердің, продюсерлердің, хабар таратушылардың және басқа қатысушылардың шығармашылығын ынталандыруға мүмкіндік береді. Сондай-ақ контенттің әртүрлілігі мен сапасына ықпал етеді. Қазақстан Республикасында сабақтас құқықтарды тиімді қорғау үшін құқықтарды тіркеуге және рәсімдеуге байланысты заңнамалық талаптарды сақтау маңызды. Сондай-ақ олардың орындалуын немесе бағдарламаларын пайдалануға рұқсат берген адамдардың құқықтарына назар аудару маңызды. Сабақтас құқықтар цифрлық трансформация және цифрлық медиа дәуірінде ерекше маңызға ие. Интернет пен ағындық қызметтердің дамуымен сабақтас құқықтарды қорғау өзекті бола түседі. Өйткені аудио және бейне материалдарды тарату және ойнату оңай. Мемлекеттік билік органдары, зияткерлік меншік ұйымдары және қоғамдық ұйымдар Қазақстан Республикасында сабақтас құқықтарды қорғауды қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады. Олар нормативтік актілерді әзірлеуге, білім беру іс-шараларын өткізуге және сабақтас құқықтардың құқықтық аспектілерін насихаттауға ықпал етеді. Ерлан БАЙМОЛДАЕВ, зияткерлік меншік құқықтары бөлімінің басшысы