Еліміздегі азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ететін бірден-бір сала – агроөнеркәсіпті өркендету тек ірі агроқұрылымдардың емес, негізінен, шаруа қожалықтарының үлесінде екені рас. Сондықтан осы ұсақ ұжымдарға атүсті қарап, қағажу көрсетуден гөрі, мемлекет тарапынан қарайласу тетігі бәсең емес, толыққанды жұмыс істеп, қолдау жүйесінің жүрісі жеделдесе игі болар еді. Сонда ғана біз валюта шашу арқылы шетел асып келген сырты «шекер», іші «бекер», көп жағдайда ұлт денсаулығына орасан нұқсан келтіретін сапасыз өнімнен арылумен қатар, экспорт мәселесінің де шешімін табар едік. Бұл ретте біз өз халқын 95 пайыз отандық таза ауылшаруашылық өніммен қамтып отырған, ал артығын бренд ретінде экспорттаушы мемлекет, жер көлемі бізден әлдеқайда аз – Белоруссиядан үлгі алып, оның тәжірибесіне жүгінуімізге де болады. Ал енді өзіміздің отандық ауылшаруашылығы, оның ішінде аудандағы ахуалға келсек, соңғы жылдары үкіметтік қолдауды шынайы көріп отырған шаруалардың ісінен алға ілгерілеушілік байқалады. Олар кәсіптен нәсіп табудың жолдарын біршама игеріп, Жер-ана төсінде еңбек етудің қажеттілігін түсінген. Солардың бірі – Меркі ауылдық округіндегі «Мәди» шаруа қожалығы. Өткен жылдың күзінде ресми түрде құрылған қожалыққа Нұрдәулет Асқаров жетекшілік етеді. Ол Алматы технологиялық университетін тәмамдап, 2019 жылы Сұрат ауылдық округі әкімі аппаратында, одан кейін аудан әкімдігі ішкі саясат бөлімінде бас маман қызметтерін атқарып, замана ағымына қарай жеке кәсіпкерлікке бет бұрған жас азамат. Негізі Асқаровтар әулетін ұрпақтар сабақтастығымен кемі 2-3 буыннан бері жалғасып келе жатқан нағыз еңбек адамдары десек те болады. Осы ретте әңгімемізді сәл арыдан бастауды жөн санап отырмыз. Бұрынғы «Қазақстан» кеңшары, қазіргі Кеңес ауылына бара қалсаңыз, Нұрдәулеттің атасы Көпасыл ақсақалды танымайтын адам жоқтың қасы. Неге десеңіз, ілгерідегі үлкендердің айтуынша, 1914 жылы дүниеге келген, текті атаның ұрпағы Көпасыл Әлім жаныс елінің беделді бір азаматы ретінде жастайынан колхоздастыру ісіне атсалысып, оның алғашқы қазығын қаққан тарихи тұлғаның бірі саналады. Артынша басталған соғысқа аттанып, ерекше батырлық үшін берілетін награда – «Қызыл Жұлдыз» орденін кеудесіне таққан да осы азамат еді. Соғыстан соң трактор рөліне отырып, қиын кезеңде халықтың әл-ауқатын көтеруге атсалысқан Көпасыл атамыз атақты механизатор атанып, Ұлтай апамыз екеуі 8 ұл-қыз тәрбиелеп өсірді. – Әкем Көпасыл жастайынан небір қиындықты бастан өткеріп, сұрапыл соғыстағы кесапатты да көргендігі болар, ел ішіндегі әділдік пен адал еңбекті бәрінен де жоғары қоятын турашыл еді. «Ешкімнің ала жібін аттамай, қара шай ішіп, қара нан жесең де оны адал еңбекпен табу керек. Бұралаң жолмен келген қара бақырдың (тиын дегені) түбі қарғысқа жолықтырады», деп отырушы еді, жарықтық. Бізді жастайымыздан еңбекке үйретті, тер ағызып тапқан нан аштық кездегі құйқаның дәміндей екенін санаға сіңдірді. Міне, өзімізге тиесілі отбасылық шаруа қожалығын құрып отырмыз. Керекті ауылшаруашылық техникалар паркі бізде түгел болғандықтан басқа шаруа қожалықтарына, жеке шаруаларға да науқан кездерінде көмегімізді аямаймыз. Себебі жер байлығы – ортақ қазынамыз емес пе? – деген еді Нұрдәулеттің әкесі Асқар Көпасылұлы. 1963 жылы Кеңес ауылында туған Асқар ағамыздың өмір жолы да ұлағатқа толы. Осында мектепті бітірген балаң жігіт шағында әке жолымен механизаторлық кәсіпті таңдады. Жасы үлкендердің есінде, ол кезде шаруашылықтың әр саласында комсомол-жастар бригадалары құрылып, олар жастық жігермен екпіндете еңбек етуші еді. Міне, Асекең де колхоз басшылары мен өрен жастардың ұйғаруымен механизаторлардың звеносына басшылық жасаған кезеңде ол ұжым ауыл тұрмақ, ауданға атағы шыққан алдыңғы қатарлы озат звено болды. Коммунистік партияға мүшелікке қабылданған Асқар Көпасылұлы облыстық кеңеске депутат болып сайланып, ел мүддесін қорғаған кезең де сол бір жылдардың еншісінде. Еліміз тәуелсіздік алған алғашқы өтпелі жылдары КСРО елдерінің ілгерідегі өзара сауда-экономикалық біртұтастығы мен ортақ байланысы күйреген соң сол қиындықты еңсере жүре жер жыртып, егін салу оңай болған жоқ. Қоры өте аз жанар-жағармай мен қосалқы бөлшектерді үнемдей біліп, еселі еңбек еткен Асқар Айдаев 1992 жылы егіншаруашылығы өнімдерін өндіруді арттырып, оны мемлекетке сатуда жоғары нәтижелерге қол жеткізгені үшін ҚР Президенті Н.Назарбаевтың Құрмет грамотасымен марапатталған. «Меркі астық» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде комбайнер болған жылдары аудандық ауылшаруашылығы және ауылшаруашылық өнімдерін өңдеу мекемелері қызметкерлері кәсіподағының Құрмет грамотасына да ие болған осы Асқар ағамыз еді. Ал 2003 жылы жинаған аз-кем қорын жұмсап, ауылшаруашылық техникаларын сатып алған Асқар Көпасылұлы жеке кәсіппен айналысты. Науқан кездерінде өзінің жалға алған аздаған жері мен шаруалардың жерін жыртып, тұқымын септі, дән жинап, қырманға тасымалдады. Асекең жеңгеміз, белгілі педагог Зәуре Күздеубаева екеуі Ғани, Мәди (өкінішке қарай, алдынан көп үміт күткізген біртуар азамат Мәди 28 жасында жол апатынан қайтыс болған) және жоғарыда аталған шаруа қожалығының жетекшісі Нұрдәулет атты ат жалын тартып мінер 3 ұл тәрбиелеп өсірген. Міне, осы отбасылық кәсіп негізінде құрылған «Мәди» шаруа қожалығының конкурс бойынша жеңіп алған жер телімі сонау Жауғаш батыр ауылы тұсында болғандықтан Ғани Асқарұлы екеуміз сонда бет алдық. Алғаш көріп, танысуымыз бен жөн білісуіміз де сол даңғыл жолдың бойында өрбіді. – Биыл 300 гектар алқапқа бидай, 500 гектар жерге арпа сепкенбіз. Өткен айдың соңынан бері дән жинап жатырмыз. Ол үшін 4 астық жинау комбайнымыз, шөп тайлағыш, 2 «Беларус» тракторы мен 1 «КамАЗ» жүк көлігі, 2 «К-700» ауыр тракторымыз бар. Олар қожалыққа тиесілі жекеменшік құқығында. Науқан кезінде қосымша еңбеккерлерді уақытша жұмысқа тартамыз. Ал негізі барлық жұмыс әкелі-балалы үшеумізден артыла қоймайды. Атамыз Көпасыл әкеміз Асқарды, ол кісі өз кезегінде мені және Нұрдәулетті еңбекке үйретті емес, оның қазанында «пісірді» десек болады. Міне, 3-сыныпқа көшкен ұлым Сағадат қалада туып-өссе де нанның дастарқанға дейін қандай процеспен келетінін көрсетпек ниетте қоса алып жүрмін. Қазіргі мына күн ыстықта ұялы телефон ұстап, көлеңкеде жатпағандықтан, шыны керек, мені жақтырып тұрған баланы көре алмай тұрмын. Бірақ амал нешік, кейін түсіне жатар, ата жолын жалғар ұл да керек. Тәрбиелеудің бір жолы осы, аға, – деген Ғани ініміз мен байқаған өзіне тән ашық-жарқындығы болар, риясыз көңілмен күліп те алды. Осы тұста, әсіресе жастар қауымына үлгі-өнеге болсын деген ақ ниетпен Ғани жайлы аз-кем тоқталып өтуді жөн көріп отырмын. Суыртпақтап сұрасам, мектепте ҰБТ-ны үздік тапсырып, «қызыл» аттестатқа ие болған Ғани еліміздегі жоғары білімнің қарашаңырағы – ҚазҰУ-ды да «қызылмен» аяқтап, магистратура мен докторантураны тәмамдаған екен. Алматы қаласының Алатау ауданы әкімі аппаратында бас маман, одан кейін өзі білім алған оқу ордасында небәрі 25 жасында деканның орынбасары қызметін атқарған. Қазіргі кезде аға оқытушы лауазымында шәкірт тәрбиелеуде. Дегенмен қазақы тілмен айтқанда, кеудесіне нан пісердей тәуір мансабы болса-дағы оған малданбайды. Ауылдан шығып, сонау 5-сыныптан бері әкесіне ілесіп, трактор рөліне отырған ол жоғары қызметте жүрсе де жазғы еңбек демалысында «төмен түсіп», жылда Жер-ананың төсінде өткізуді әдетке айналдырыпты. Ғани комбайнға отырып бидай орып, сабанды тайлап, дәнді жүк көлігімен қожалықтың иелігіндегі қоймаға да жеткізе беретін бесаспап маманның бірі екен. Нұрдәулет інісі де «сен тұр, мен атайынның» бергі емес, арғы жағындағы ерттеусіз атты жайдақ мініп шаба беретін еңбек дүлдүлінің қатарында. – Ауылға келгендегі мен үшін бір заңдылық – бірден үй артындағы мал қораға барып, оның иісін сезінуге асығамын. Оны тіл жетпес сезіммен сағынып жүретінім рас. Қазақ төрт түлік малды – ас, киім, көлік, баспана санаған. Сондықтан болар, егістік алқаптан басқа, қой мен ірі қара бордақылайтын шағын алаңша ашып, оны қатар жүргізіп келеміз. Мен өзім қатарлас замандастарым мен жастарға айтарым – мансап қуып айға жетем деу – адасушылық. Ең дұрысы заман талабы мен нарықтық экономиканың заңдылықтарына сай ауылдан-ақ табылар кәсіпті серік ететін болсаңдар, талай биікке қол жеткізе аласыңдар. Ауылды көркейту, ұлтқа қызмет жасау, біздің – жастардың еншісінде, – дейді көзіқарақты, санасы ояу Ғани ініміз ұлт мәселесі, оның жарқын болашағы жайлы да тебірене сөз қозғай келе. Бұл екеуара әңгімеден кейін кей жастар тобының тірлігіне «қарным ашып» жүретін мен «Жоқ, мына ұлан-ғайыр даламызға жан бітіріп, оның байлығы мен мүддесін қорғай білер, еңбекпен есейіп, алысты болжай алатын жастар легі де аз емес екен-ау!» деген тоқтамға келдім... Міне, осылайша егіс даласына да жеттік. Күннің ыстығынан сағым «салтанат» құрған дала қосында қызу еңбек. Жел қағып, күнге тотықса да еңбектеріне көңілдері толып, жүздері жайдары көрінген Асқар Көпасылұлы ағамыз, қожалық жетекшісі Нұрдәулет Асқарұлы, 36 жыл еңбек өтілі бар комбайншы Рахат Айдарбеков, 20 жылдан бері комбайн штурвалында отырған Болат Қоңқатаев, 7 жыл осы кәсіпте жүрген Дулат Төребек, жүк көлігін тізгіндегеніне 28 жыл толған Қозыбай Мақұлбаев, 30 жыл бойы шопырлықты серік еткен Бейсен Әбдіқайымов, 40 жылдан бері алып «К-700» тракторын ұршықша иірген Асхат Айтбаев, шөп тайлаушы маман Бауыржан Сансызбаевты, оның ұлы – 2-сыныптан бері әкесі Бауыржанның жанынан екі елі қалмай, асау тракторды «тыпыр» еткізбей көгендеген, №39 мектептің 7-сыныбын бітірген Бағдәулет Керімбекті көріп (13 жасар Бағдәулет осы жасында өзін «баспын» десе, 18-20 жасқа келгенше өзін «жаспын» деген өзгелерге оның еңбегі үлгі болсын деген мақсатпен әдейі жазылды), еліміздің азық-түлік қауіпсіздігіне сүбелі үлес қосып жатқан осы бір еңбеккерлер маған ыстық көрініп, «әр қазақ менің жалғызым» дегендей, өте жылы ұшырады. Олар өз кезегінде тындырымды еңбек ету үшін шаруашылықта барлық керекті жағдай жасалғанын айтып, оның ішінде материалдық-қаржылық мәселелер шешілгенін жеткізді. Рас, биылғы жауын-шашынсыз көктем мен аптап ыстықта астықтан жоғары өнім алу мүмкін де емес. Дегенмен бар нәсіпті ысырапсыз жинап алу, міне, осы дала қырандарының еншісінде. Сондықтан да олардың еңбегін бағалау – міндетіміз. Әлихан НҰРАЛИЕВ, журналист, Меркі ауданы