Баршаға белгілі, Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың тікелей тапсырмасына сәйкес елімізде Конституциялық Сот 2023 жылғы 1 қаңтардан жаңартылған нысанда жұмыс істей бастады. Енді Президентпен, Парламент депутаттарымен, Адам құқықтары жөніндегі уәкілмен және Бас прокурормен қатар кез келген азамат Конституциялық Сотқа жүгіне алады. Азаматтардың Конституциялық Сотқа тікелей жүгіне алу құқығы конституциялық бақылау органының басты ерекшелігі болып табылады. Осылайша, Конституциялық Сот жаңа субъектілердің өтініштері бойынша қолданыстағы заңнаманың конституциялылығын тексеруге байланысты кең өкілеттіктерге ие болды. Конституциялық Сот Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында Конституцияның үстемдігін қамтамасыз етеді. Тағы бір айта кетерлігі, Конституциялық Сот өз өкілеттіктерін жүзеге асыру кезінде дербес және азаматтардан, ұйымдардан, мемлекеттік органдардан, лауазымды адамдардан тәуелсіз. Яғни, өз қызметін жүзеге асыру кезінде Конституцияны және 2022 жылғы 5 қарашадағы «ҚР Конституциялық Соты туралы» Конституциялық заңды басшылыққа алады. Міне, осылайша елімізде жүргізіліп жатқан реформаларға сәйкес іске кірісіп кеткен Конституциялық Сот аз уақыттың ішінде-ақ өз тиімділігін көрсетті. Жаңа құрылым тек еліміздің аумағында ғана батыл бастамалармен шектелмей, халықаралық тәжірибелерге де жіті көңіл бөлуде. Осы сөзіміздің бір мысалы ретінде күні кеше ғана ҚР Конституциялық Сотында «Орталық Азиядағы HELP» жобасы аясында Еуропалық Одақпен және Еуропа Кеңесімен бірлесіп «Адам құқықтарының бұзылуына байланысты құқықтық қорғау құралы ретінде Конституциялық Сотқа жеке-дара өтініштер» тақырыбында семинар өтті. Семинарға Қазақстандағы Еуропалық Одақ Елшісі Кестутис Янкаускас, Еуропа Кеңесі Адам құқықтары жөніндегі директораты бөлімінің басшысы Сергей Дикман, Еуропалық Одақ лекторлары, «Орталық Азиядағы HELP» жобасы хатшылығының сарапшысы, ҚР Конституциялық Сотының судьялары, ҚР Президенті жанындағы Адам құқықтары жөніндегі комиссияның төрағасы, ҚР Парламентінің, кәсіби заңгерлер қауымдастықтарының, азаматтық сектордың өкілдері және мемлекеттік қызметкерлер қатысты. Диалогтік алаңда қатысушылар азаматтардың Орталық Азия мемлекеттерінің конституциялық бақылау органдарына жүгіну ерекшеліктерін, сондай-ақ Адам құқықтары жөніндегі Еуропалық соттың шағымдарды қабылдау саласындағы халықаралық тәжірибені талқылады. Конституциялық Соттың Төрағасы Эльвира Азимова шара қонақтары мен қатысушыларына алғыс білдіріп, конституционализм идеясын ілгерілету және азаматтардың конституциялық  құқықтарын қорғау ісінде кәсіби заң қоғамдастығымен және азаматтық институттармен әріптестіктің маңызды рөлін атап өтті. ҚР Конституциялық Сотының судьясы өз сөзінде Айжан Жатқанбаева бір шешіммен мың азаматтың құқығын қалпына келтіруге болатын Конституциялық Сот шешімдерінің мультипликативтік әсеріне баса назар аударды. Мәселен, арнайы рұқсат құжаттары жоқ мұнай және мұнай өнімдерін тасымалдау туралы қаралған іс бойынша сотталғандардың саны 40-тан астам адамды құрайды. Мемлекеттік қызметтің ерекше түрлеріне қол жеткізу туралы іс бойынша шешім негізінде үш сағат ішінде қызметте болмағаны үшін бұрын теріс себептермен әскери қызметтен босатылған және мемлекеттік қызметке кіре алмаған 6,6 мыңға жуық адам мемлекеттік қызметке кіру құқықтарын іске асыра алады. Литва Конституциялық Сотының бұрынғы төрағасы, Адам құқықтары жөніндегі Еуропалық соттың судьясы Дануте Йосиене Литваның конституциялық бақылау органының тәжірибесімен бөлісті, сондай-ақ қатысушыларды Адам құқықтары жөніндегі Еуропалық сотқа шағымдардың рұқсат етілу талаптарымен таныстырды. Қазақстандық конституциялық бақылау органына берілетін өтініш тер туралы Конституциялық Сот Аппаратының бөлім меңгерушісі Салтанат Нұрымбетова баяндама жасады. Ол Қазақстан өмірлік жағдайда нақты іс бойынша сот шешімі болмаса, сондай-ақ азаматтың пікірінше, сотқа жүгіну қандай да бір оң нәтижелерге әкелмейді және заңның өзі Конституцияға қайшы жазылған деп есептесе, императивті норма бойынша жүгіну мүмкіндігі бар екенін атап өтті. Семинарды қорытындылай келе, қатысушылар мазмұнды диалогтың маңыздылығы мен өзектілігін атап өтті. Олар алған білімдері мен тәжірибелері оларға қоғам мен конституциялық құқықтары мен бостандықтарын қорғауға жүгінген әрбір адамның игілігі үшін жұмыс істеуге мүмкіндік беретінін атап өтті. Бақыт ЖАЛҒАС