Швециялық ғалымдар тәжірибесімен бөлісті

Оларды университет ректоры Кәмшат Түсіпова арнайы шақырып, халықаралық тәжірибе алмасудың және су саласын тұрақты дамыту үшін озық технологияларды енгізудің маңызын атап өтті. Кездесуде тұрақты су ресурстарын басқару, гидрологиялық модельдеу, климат өзгерісі жағдайындағы су қауіпсіздігі және қашықтықтан зондтау технологияларын қолдану мәселелері талқыланды.

Алдымен ғалымдар мазмұнды дәрістер оқыды. Профессор Ронни Берндтссон «Су ресурстарын басқарудағы табиғи шешімдер» атты баяндамасында табиғи-бағдарлы тәсілдердің Қазақстан үшін аса өзекті екенін айтты. Мұндай шешімдер су тапшылығы жағдайында экологиялық және әлеуметтік тепе-теңдікті сақтауға мүмкіндік береді. Профессор Хоссейн Хашеми жерасты суларының моделденуі мен климаттық қатерлер туралы әңгімелеп, ұзақ мерзімдік жерасты су қорларын қорғау мен қуаңшылық салдарын азайтудың тиімді жолдарын көрсетті. Ал профессор Амир Нагхиби «ЖИ мен спутниктік деректерге негізделген шешім қабылдау жүйелері» тақырыбындағы дәрісінде су ресурстарын жоғары дәлдікпен болжауға және басқаруға мүмкіндік беретін цифрлық модельдер жөнінде егжей-тегжейлі баяндады.

Ронни Берндтссон – Лунд университетінің су инженериясы профессоры, Таяу Шығысқа арналған озық зерттеулер орталығы (CMES) директорының орынбасары. Оның ғылыми жұмыстары гидроклиматтық үдерістерді, трансшекаралық бассейндерді және табиғи шешімдерге (nature-based solutions) негізделген тәсілдерді қамтиды. Ронни Берндтссон FarmWise және SmartWater4Future сияқты ірі еуропалық жобаларды басқарып, су жүйелерін тұрақты басқаруды дамытуға атсалысып келеді.

Сол секілді доцент Амир Нагхиби – жасанды интеллект, спутниктік мониторинг және гидрология саласының маманы. Оның зерттеулері су сапасын, жерасты су деңгейін және климаттық тәуекелдерді модельдеуге арналған цифрлық платформалар әзірлеуге бағытталған.

Ал профессор Хоссейн Хашеми – Лунд университетінің су ресурстары инженериясы кафедрасының және Таяу Шығыс зерттеу орталығының қауымдастырылған профессоры. Ол жерасты сулары, құрғақшылық және климат өзгерісі мәселелерін зерттеуде спутниктік технологиялар мен жасанды интеллектті интеграциялау бағытында жұмыс істейді. Сондай-ақ аридті және жартылай аридті аймақтардағы су қауіпсіздігін арттыруға бағытталған табиғи шешімдерді дамытуға ерекше назар аударады.

Бұл ғалымдардың еңбектері Қазақстан жағдайында аса құнды. Елдің оңтүстік және оңтүстік-батыс аймақтарында жерасты су деңгейінің төмендеуі, трансшекаралық су реттеу мәселелері мен климаттық қатерлер айқын сезіліп отыр. Сондықтан цифрлық технологиялар мен табиғи шешімдерге сүйенген тәсілдер су қауіпсіздігін қамтамасыз етудің кілтіне айналуда.

Бұл неге маңызды? Өйткені су – шексіз ресурс емес. Оны басқару тек инженерлік міндет қана емес, ол – стратегиялық мәні бар күрделі үдеріс. Климаттың өзгеруі, халық санының өсуі, ауылшаруашылығы мен өнеркәсіптің дамуы су көздеріне түсетін қысымды күшейтуде. Әсіресе Жамбыл облысы мен еліміздің өзге де оңтүстік өңірлерінде жерасты су деңгейінің төмендеуі, су қабаттарының тозуы, нақты цифрлық мониторинг жүйелерінің жеткіліксіздігі, инженерлік және табиғи тәсілдерді ұштастыратын технологиялардың қажеттілігі өзекті мәселеге айналып отыр.

Мұндай кездесулер жергілікті деңгейден жаһандық көзқарасқа өтуге, су ресурстарын тұрақты басқару бойынша жаңа ойларды қалыптастыруға, ғылыми ынтымақтастықты нығайтуға мүмкіндік береді. Швециялық ғалымдардың дәрістері тәжірибе бөлісуге, жаңа идеяларды талқылауға және бірлескен ғылыми бағыттарды айқындауға арналған маңызды алаң болды.

Айта кетейік, Тараздағы кездесуге дейін Лунд университетінің ғалымдары Астанадағы IT-университетте Су ресурстары және ирригация министрлігі мамандарымен бірге өткен пікірталас алаңына да қатысқан еді. Онда да гидрологиялық модельдеу, климаттық тәуекелдерді бағалау және су бассейндерін цифрлық мониторингілеудің заманауи тәсілдері талқыланды.

Ақтоты ЖАҢАБАЙ