Алкогольден бас тартып, тәуелділіктен арыл
Маскүнемдік денсаулыққа зиян келтіретін, әлеуметтік жағдай мен мінез-құлықтың бұзылуына алып келетін, өмір бойы жалғасуы мүмкін ауру десек те болады. Егер алкогольге тәуелділікті дер кезінде емдемесе, ішімдіктің психикаға, жүрекке, бауырға және басқа да мүшелерге әсер етіп, соңы өлімге әкелуі мүмкін. Ағзаға түскен алкоголь қысқа уақыт ішінде ми жасушаларына тарайды, ал шамадан тыс қабылдаған жағдайда ми, жүйке жүйесі, бұлшықет, бауыр ауруларына әкеп соғады, ойлау қабілеті мен есту қабілеті төмендейді.
Маскүнемдерді оңалту – аурудың салдарынан жоғалған қасиеттер мен дағдыларды қайта қалыптастыруға бағытталған шаралар жиынтығы. Бұл кезеңнің сәтті болуы ең алдымен науқастың алкогольге тәуелділіктен арылуға деген шынайы ниетіне байланысты. Оңалту барысында пациенттермен дәрігер-наркологтар, медициналық психологтар жұмыс істейді. Оңалтудан өткен адамдардың қайтадан қалыпты өмірге оралған пациенттермен қарым-қатынаста болуы да айрықша пайдалы.
Емдеудің негізгі 3 кезеңі бар. Алдымен алкогольден уланудың зардабын жою және жалпы жағдайды қалпына келтіру; кейін ішімдікке әуестікті жеңіп, спиртті ішімдіктерге жиіркеніш пен төзе алмаушылық қалыптастыру; соңында аурудың қайталануына жол бермеуге бағытталған ұзақ мерзімді емдеу шараларын жүргізу. Дәрілік ем мен психотерапиядан бөлек, науқасқа қамқорлық жасау, тұрмыс жағдайын жақсартуға ықпал ететін әлеуметтік шаралардың маңызы зор.
Маскүнемдіктен оңалту – алкогольді қабылдаудан азат өмірге бейімделу, алкогольдік эйфориясыз да өмірден ләззат алуға қайта үйрену. Оңалтудың ұзақтығы маскүнемдік деңгейіне, психикалық және психологиялық тәуелділіктің тереңдігіне байланысты. Адам емделу туралы шешімді неғұрлым ертерек қабылдаса, аурудың дамуын тоқтату соғұрлым жеңіл болады.
Маскүнемдікті емдеу – ұзақ және күрделі үдеріс. Бұл кезеңде отбасы мүшелері, жақын туыстары мен таныстары науқасқа қолдау көрсетуі қажет. Алкогольден емдеу шаралары жоспарлы немесе төтенше түрде өткізілуі мүмкін. Үй жағдайында, амбулаторияда немесе стационарда жүргізіледі. Дәрілік терапия, психотерапиялық әдістер және аралас тәсілдер қолданылады. Ауыр жағдайларда емдеу стационарлық оңалтумен жалғасады, ал жеке жағдайларда жеке немесе отбасылық психотерапия ұсынылады.
Тиімсіз жеңіл шаралардан кейін немесе проблемалары күрделі науқастар үшін оңалту бағдарламалары ең дұрыс шешім болып саналады. Оңалту бағдарламалары психотерапияның жеке және топтық түрлерін медициналық бақылаумен қатар жүргізеді. Көпшілік пациенттер үшін амбулаториялық оңалту жеткілікті, ал бағдарламалардың ұзақтығы бірнеше аптадан бірнеше айға дейін созылады. Қажет жағдайда одан да ұзақ болуы мүмкін.
Стационарлық оңалту бағдарламалары алкогольге қатты тәуелді, қосымша соматикалық немесе психикалық мәселелері бар, сондай-ақ есірткі құралдарын теріс пайдаланатын науқастар үшін қолданылады. Мұндай бағдарламалардың ұзақтығы әдетте амбулаториялыққа қарағанда қысқа. Бірнеше күннен бірнеше аптаға дейін, әрі көбіне медициналық сақтандыру мүмкіндіктеріне байланысты болады. Психотерапия пациенттің ынтасын күшейтуге, оны ішімдікке итермелейтін жағдайлардан аулақ болуды үйретуге бағытталады.
Оңалтудың бастапқы кезеңінде науқас сыртқы ортадан оқшауланып, алкогольге деген көзқарасын қайта қарайды, жаңа басымдықтар мен даму жолдарын іздейді. Бұл – азғыруларды жеңуге көмектесетін шектеулер кезеңі. Ол клиника қызметкерлерімен және басқа пациенттермен байланыста болып, ұқсас мәселелері бар адамдармен қарым-қатынас орнатуды үйренеді. Бұл кезең алкогольге толы өмір мен алкогольсіз өмір арасындағы кедергілерді еңсерумен ерекшеленеді. Екінші кезеңде науқаста белгілі деңгейде ішкі қор пайда болады, өзіне және моральдық қасиеттеріне сүйену арқылы шешімдері үшін жауапкершілік ала бастайды. Сонымен қатар ол әлі де азғыруларға қарсы тұруда әлсіз болуы мүмкін. Сыртқы ортамен байланыс артып, науқас туыстарымен сөйлесіп, тәуелділікті жеңген адамдардан үлгі алады. Бұл кезеңде өзін-өзі сенімді сезіну қалыптасады. Соңғы кезеңде науқаста жақындарына және қоғамға пайдалы болуға деген ұмтылыс пайда болады. Ол сыртқы ортамен белсенді қарым-қатынасқа түсіп, толыққанды дербес өмірге дайын екенін түсінеді. Бұл кезеңде оның шешімдеріне деген сенім артады.
Клиника жағдайында жүргізілетін оңалту – алкоголизмді кешенді емдеудің соңғы бөлігі. Ол пациенттің ішімдіксіз өмірге бейімделуін қамтамасыз етеді, ұстамдылықты сақтауға ең қолайлы жағдай жасайды және бұзылу ықтималдығын азайтады. Науқас наркологтар, психологтар, психотерапевтер, физиотерапевтер және басқа мамандардың, сондай-ақ тәуелділіктен арылған адамдардың қолдауымен оңалту кезеңінен қолайлы жағдайда өтеді.
Алкогольге тәуелділіктің алдын алу да емдеу сияқты маңызды. Адамның жеке жауапкершілігін арттыру, отбасында өзара қолдау мәдениетін қалыптастыру, жастарға зиянды әдеттердің зардаптарын түсіндіру – маскүнемдіктің таралуын азайтатын негізгі факторлар. Әсіресе жасөспірімдер арасында ерте профилактика жүргізу маңызды, өйткені тәуелділік көбіне шешім қабылдау қабілеті пісіп-жетілмеген кезеңде басталады. Қоғамда салауатты өмір салтына бағытталған ақпараттық іс-шаралар мен психологиялық қызметтердің қолжетімді болуы да алкоголь мәселесін жеңілдетуге елеулі ықпал етеді.
Маскүнемдік – тек медициналық емес, сонымен бірге әлеуметтік проблема екені сөзсіз. Сондықтан мемлекет, медицина мамандары, білім беру ұйымдары және қоғам бірлесе әрекет еткенде ғана бұл мәселені тиімді шешуге болады. Әр адамның өз денсаулығына деген жауапкершілігі, жақындарына деген құрметі мен қолдауы – емделудің де, оңалудың да басты тірегі. Алкогольден бас тарту – тек зиянды әдеттен құтылу ғана емес, жаңа, мәнді және дені сау өмірге қадам басу екенін түсіну маңызды.
Рабиға КЕРІМҚҰЛОВА,
дәрігер-нарколог