Бас құжат– бұлжымас тағдырымыз
Ата Заң еліміздің саяси жүйесін анықтап қана қоймай, әрбір азаматтың құқығы мен бостандығын қорғауды басты құндылық деп жариялады. «Біз, Қазақстан халқы…» деп басталатын преамбуладағы сөздер бірлікті, ортақ тағдырды және елге деген жауапкершілікті айшықтайды. Осы арқылы Конституция тек мемлекеттік биліктің негізі емес, қоғамды біріктіретін құжатқа айналды.
Жаңа Конституция қабылданғаннан бері елде демократиялық институттар дамып, мемлекеттік басқару жүйесі жетілді. Парламент пен сот билігінің рөлі күшейді, жергілікті өзін-өзі басқару ісі жаңа деңгейге көтерілді.
Бүгінгі таңда Конституция – тұрақтылықтың тірегі, жасампаздықтың кепілі. Ол уақыт талабына сай жетіліп, мемлекеттің жаңаруына негіз болып отыр. Биліктің заң шығарушы тармағының өкілеттіктерін кеңейту, сот жүйесінің шынайы тәуелсіздігін қамтамасыз ету, орталық және жергілікті мемлекеттік басқару органдары арасындағы функциялар мен өкілеттіктерді нақты ажырату, әкімшілік-аумақтық бірліктердің басшыларын сайлауды кезең-кезеңімен енгізу сынды саясы шешімдердің барлығы қолданыстағы Конституция шеңберінде жүргізілуде.
Айта кету керек, Конституцияның 33-бабы мемлекеттік қызметке кірудің тең құқығына кепілдік береді. Осы нормаға сәйкес Қазақстанда Мемлекеттік қызмет жүйесіне түпкілікті реформа жүргізілді. «Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметі туралы» Заңы жаңа редакцияда қабылданды. Заңдылық, ашықтық және жалпыға тең қолжетімділік қағидаттарына негізделген мемлекеттік қызметтің жаңа моделі құрылды.
Мемлекеттік қызметке кіру кезінде міндетті конкурстық іріктеу енгізілді. Бұған дейін, еліміздің қарапайым азаматтарында қандай мемлекеттік органдардың бары, оларға қандай функционалдық міндеттер мен талаптар қойылғандығы, мемлекеттік қызметшілердің жалақысы туралы және басқа да ақпараттар болған жоқ.
Қазір мемлекеттік қызметтегі бос жұмыс орындары туралы хабарландыруларда мемлекеттік лауазым туралы барлық қажетті ақпараттардың болуы (мемлекеттік органның атауы және лауазымы, жалақысы, қойылатын біліктілік талаптары, функционалдық міндеттері) қалыпты өмір сүру нормасына айналды. Бұл ақпарат жалпыға қолжетімді, яғни бос жұмыс орындары туралы мәліметтерді тек газеттерден ғана емес, әлемнің кез-келген жерінен жалпыға қолжетімді тиісті интернет-ресурстардан да ала алады.
«Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының қолданылу кезеңінде мемлекеттік қызметтің кәсіби аппараты қалыптасты. Өткізілген конкурстарға мемлекеттік қызметке қойылатын біліктілік талаптарға сәйкес келетін, арнайы білімі мен қажетті тәжірибесі бар адамдар ғана қатыса алады.
Бүгінгі таңда қазақстандық мемлекеттік қызмет жүйесі конкурстық-мансаптық моделіне негізделген. Жүйенің негізгі мәні – жаһандық жаңғыртуға бағытталған мемлекеттік аппарат қалыптастырудың арқасында мемлекеттік қызметке алғаш рет кіретін азаматтар жалпы ашық конкурс негізінде орналасады. Жалпы мансаптық ілгерілеу құзыреттілік тәсіл негізінде жүзеге асырылады.
Бұл ретте, мемлекеттік қызметтің қолданыстағы заңнамалық базасы бірнеше рет жетілдірілді. Қазіргі уақытта мемлекеттік қызмет туралы заңнама барлық мемлекеттік органдардың, оның ішінде құқық қорғау органдарының қызметшілеріне де қолданылады.
Сонымен қатар мемлекеттік қызметшілердің кәсіби деңгейін көтеру міндеті заңнамалық тұрғыдан бекітіліп, арнайы оқыту ұйымдарының жүйесі жүзеге асырылды. Яғни, Қазақстан Республикасы Президентінің жанынан Мемлекеттік басқару академиясы құрылып, мемлекеттік қызметшілерді ғылыми және әдіснамалық оқытудың орталығына айналды.
Бүгінгі таңда мемлекеттік қызмет жүйесін жетілдірудің өте маңызды бағыты ретінде персоналды басқаруға заманауи менеджмент элементтерін енгізу өзекті. Мемлекеттік қызметтегі заманауи менеджменттің даму тенденцияларының бірі – басқарудың экономикалық әдістерін қолдану, сондай-ақ коммерциялық құрылымдарда тиімділігі дәлелденген модельдер мен тұжырымдамаларды қолдану. Бұған мемлекеттік қызметті жабық жүйеден ашықтылыққа көшуін, азаматтарды тұтынушылар ретінде қабылдау, яғни мемлекет пен халықтың ара-қатынастарының принциптерін өзгерту қадамдарын жатқызуға болады. Осы бағытта мемлекеттік қызметтің айқындылығы мен мемлекеттік қызметке кірудің ашықтығын қамтамасыз ету, мемлекеттік қызметтерді көрсету жөніндегі қағидалары мен нұсқаулықтарын әзірлеу, мемлекеттік қызметшілердің Әдеп кодексін қабылдау жөніндегі қадамдар жасалып, одан әрі жаңғыртылуда.
Халықаралық сарапшылардың пікірінше, Қазақстандағы мемлекеттік қызмет туралы заңнама бүкіл посткеңестік кеңістіктегі ең ашық және демократиялық норма болып саналады. Аталған нормалар қолданыстағы Конституцияның тұрақтылығы мен Мемлекет басшылығының саяси ерік-жігерінің арқасында жүзеге асырылды.
Биыл ҚР Конститутциясына 30 жыл толып отыр. Осы уақыт ішінде Ата Заңымыз азаттығымыздың айбарына, тұтастығымыздың туына айналды. Ертеңімізге сеніммен қарауға, ел іргесінің бекем болуына, еркіндігімізге кепіл болды. Әділетке арқау болған мемлекеттің бас құжаты әрбір қазақстандық үшін бұлжымас бағдар әрі ар-намыс пен әділеттің өлшемі. Сондықтан да бұл мерейтой баршаға ортақ қуаныш. Мереке құтты болсын, жерлестер!
Болат КӨПДІКБАЕВ,
ҚР Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің
облыс бойынша департаментінің басшысы,
Әдеп жөніндегі кеңестің төрағасы