Тіл – тұтастық тірегі
Тіл – ұлттың жаны, рухани болмысы, елдіктің өзегі. Әрбір халықтың тілі – сол ұлттың мәдениеті мен дүниетанымының басты көрсеткіші. Қазақ тілі де халқымыздың ғасырлар бойы қалыптасқан, ұрпақтан-ұрпаққа аманат болып жеткен асыл мұрасы. Ол – елдік пен егемендіктің белгісі, ұлттық тұтастықтың тірегі.
Қазақ тілінің тарихы тереңде жатыр. Оның бастауы көне түркі дәуіріне, Орхон-Енисей жазбаларына дейін барады. Тіліміздің ғылыми тұрғыда жүйеленуіне өлшеусіз үлес қосқан Ахмет Байтұрсынұлы – қазақ тіл білімі мен әліпбиінің негізін қалаған бірегей тұлға. Ол тілді тек оқыту құралы ретінде ғана емес, ұлттың рухын жаңғыртатын күш ретінде таныды. Ал Құдайберген Жұбанов қазақ тілінің грамматикалық құрылымын зерттеп, ғылыми негіздеген алғашқы түркологтардың бірі болды.
Тіл – халықтың тұрмыс-тіршілігін, салт-санасын, ойлау жүйесін, өмірге көзқарасын сақтап, жеткізетін басты құрал. Этнолингвистика ғылымы дәлелдегендей, әр тіл – өзінше ерекше, ол ұлттың дүниетанымын қалыптастырады. Мәселен, қазақтың мақал-мәтелдері мен тұрақты тіркестері ұлттың өмірге деген көзқарасын, ақыл-парасатын, рухани мұрасын сақтап келеді.
Абайдың қара сөздері, Мағжанның сырлы өлеңдері, Мұхтар Әуезовтің «Абай жолы» эпопеясы – қазақ тілінің бейнелілігі мен тереңдігін айғақтайды. Мұндай рухани жауһарлар тіліміздің сөздік қорын байытып қана қоймай, ұлттық сананы тәрбиелейді.
Бүгінгі жаһандану заманында тілдердің өзара ықпалдастығы артып келеді. Кейбір тілдердің қолданыс аясы тарылып, жойылып кету қаупі туындауда. Алайда халықаралық ұйымдар (UNESCO, Ethnologue) қазақ тілін жойылу қаупі жоқ, тұрақты тілдер қатарына қосып отыр. Бұл – елдегі мемлекеттік қолдаудың, халықтың тілге деген жанашыр көзқарасының нәтижесі.
Қазақ тілі соңғы жылдары цифрлық кеңістікте белсенді дамып келеді. Қазақша контент көбейіп, тілді үйренуге арналған онлайн платформалар, мобильді қосымшалар, нейрондық аудармашылар жасалуда. Әсіресе, жастар арасында қазақ тілінде медиа-контент тұтыну мен жасау белсенділігі артуда. Әлеуметтік желілерде қазақ тілінде танымдық, ойын-сауықтық видеолар саны едәуір өсті.
Сонымен қатар бүгінде ана тіліміздің мәртебесін көтеру мақсатында елімізде түрлі жоба жүзеге асуда. Мұндай бастамалар қазақ тілінің қоғамдық кеңістікте кеңінен қолданылуына жол ашуда.
Тіл – қоғамды біріктіретін басты күш. Қазақстан – көпұлтты мемлекет. Мемлекеттік тіл – қазақ тілі елдің рухани тірегі ретінде халықты ортақ құндылықтар төңірегінде топтастырып отыр. Сонымен қатар еліміздегі өзге этностар да өз мәдениеті мен тілін сақтай отырып, қазақ тіліне құрметпен қарайды. Мемлекет тарапынан да қазақ тілін қолдауға бағытталған нақты шаралар қабылдануда.
Қазақ тілі – мәңгілік елдің мәңгілік айдыны. Оны сақтау – әрбір азаматтың қасиетті борышы. Ана тіліміздің мәртебесін көтеру үшін оны күнделікті тұрмыста кеңінен қолдану, сапалы оқыту мен насихаттау қажет. Ахмет Байтұрсынұлы: «Тілі жоғалған жұрттың өзі де жоғалады» деген болатын. Сол себепті тіліміздің тағдырын тек заңдар мен қаулыларға емес, ең алдымен өз жүрегіміздегі ұлтқа деген сүйіспеншілікке байланыстыруымыз керек.
Тіл – ұрпаққа қалатын рухани мұра. Оның мәңгілік өнегеге айналуы – біздің ниетімізге, ісімізге және ұрпақ тәрбиесіне байланысты. Ендеше, ана тіліміздің айдынында рухани кемемізді сеніммен жүзгізіп, келешекке қарай бағыт алайық.
Перизат МАХАНОВА,
облыстық тілдерді оқыту орталығы
директорының орынбасары