ChatGPT – болашақтың виртуалды көмекшісі

ChatGPT – OpenAI компаниясының Generative Pre-trained Transformer (GPT) тіл үлгілеріне негізделіп жасалған. Ол интернеттегі орасан зор көлемдегі мәтіндерді, энциклопедиялық деректерді, ғылыми мақалаларды, көркем шығармаларды меңгеріп, адаммен еркін сөйлесетін деңгейге жеткен. Жүйе тек пассив сұхбат жүргізбейді, ол ой қозғайды, сұрақ қояды, кеңес береді, кейде күледі, кейде әдеппен жауап беруден бас тартады – кәдімгі серіктес секілді. Бұл – тілдік модельдердің жаңа сапалық деңгейге көтерілгенінің дәлелі.

2023 жылдың 30 қарашасында ChatGPT алғаш GPT-3.5 үлгісіне негізделіп іске қосылды. Бір аптаның ішінде миллионнан астам адам тіркеліп, жоба бірден танымал болды. Қазір жүйе GPT-4o үлгісіне дейін дамыды. Бұл мультимодальды, яғни мәтіннен бөлек сурет пен дыбысты да түсіне алатын нұсқа. Қазір ChatGPT күн сайын жаңа мүмкіндіктерге ие болуда. Енді ол тек сұхбаттасу емес, тіпті бірінші болып еске салу жасайтын деңгейге жетті.

Осы мүмкіндіктердің кеңеюімен қатар, 2025 жылдың 1 тамызынан бастап Қазақстанда оның ақылы нұсқасына қосылған жеке тұлғалар үшін 12 пайыз қосылған құн салығы (ҚҚС) енгізіледі. Бұл дегеніміз – бұрын $20 тұрған ChatGPT Plus жазылымы енді $22.40 болады. Бұл өзгеріс тек ақылы нұсқаға жазылған пайдаланушыларға қатысты. Тегін нұсқада отырған қолданушылар бұрынғыдай ешқандай төлемсіз қызметін жалғастыра береді. Бұл салықтың енгізілуі – OpenAI-дың Қазақстан нарығын ресми мойындауының бір қадамы.

ChatGPT-нің басты артықшылығы – оның бейімделгіштігі. Қолданушы қандай мақсатпен кірсе де, жүйе сол міндетке сай қызмет етеді. Мысалы, журналист мақала құрылымын сұрай алады, студент – эссе жаздыртады, мұғалім – сабақ жоспарын сұрайды, программист – кодтағы қате қай жерден екенін анықтайды. Қарапайым отбасы иесі болса, кешкі асқа не пісіруге болатынын сұрап, тіпті азық-түлік тізімін жасатып алады. Міне, осындай жан-жақты қызметтер ChatGPT-ді виртуалды көмекші деңгейіне жеткізді.

Алайда ChatGPT кейде жай ғана көмекші емес, адамдардың «жасырын сырласына» айналып үлгерді. Көптеген қолданушы бұл жүйеге ешкімге айта алмаған ішкі сезімдерін, ойларын, психологиялық жағдайларын бөліседі. Әсіресе жалғыздықпен күресіп жүрген жастар мен үлкендер ChatGPT-пен әңгімелесіп, ішін босатады. Бір жағынан бұл психологиялық тұрғыда түсінікті. Дегенмен, IT саласының мамандары, әсіресе Ғасыр Құралбайұлы секілді сарапшылар бұл процестің қауіптеріне де назар аударуды ұсынады. Себебі ChatGPT бұлттық жүйеде жұмыс істейді, енгізілген ақпараттар серверде өңделеді, ал бұл – жеке, интимдік мәліметтердің қауіпсіздігіне толық кепілдік жоқ деген сөз.

Әсіресе мемлекеттік қызметшілер, әскери сала өкілдері, депутаттар ChatGPT-пен сөйлескенде аса сақ болуы тиіс. Жүйеге әскери жобалар, ұлттық стратегиялар, тіпті қарапайым, бірақ әлі жарияланбаған бастамалар енгізілсе, бұл құжаттардың құпиялығы бұзылуы мүмкін. Сондықтан мамандар мемлекеттік қызметкерлерге «жеке ақпаратты бермеңіздер» деген ескерту жасайды. Егер қолдану қажет болса бүркеншік атпен немесе дербестендірілмеген түрде ғана қолданған дұрыс.

Сонымен қатар ChatGPT қазіргі таңда тек тапсырма орындаушы емес, толыққанды шығармашылық серіктеске айналды. Жазушылар, сценаристер, редакторлар ChatGPT-мен бірлесіп жұмыс істеуді үйреніп қалды. Канадалық жазушы Стивен Марше 104 беттік «Автордың өлімі» атты новелласын жазу үшін ChatGPT, Cohere және Sudowrite жүйелерінің көмегіне жүгінген. Ол өзі тек құрылым мен идеяны берген, ал мәтіннің 95 пайызын ЖИ жазған. Бұл туынды әдеби қауымдастықта біраз дау тудырса да, ChatGPT-дің мүмкіндігін нақты көрсетті.

Ал жапон жазушысы Кудан Рие өзінің «Токио мұнарасы» атты романында диалогтардың бір бөлігін ChatGPT арқылы құрастырғанын ресми мойындады. Бұл шығарма 170-кезекті Акутагава әдеби сыйлығын жеңіп алып, жазушының мансабына серпін берді. Оның айтуынша, ЖИ көмегімен диалог жазу – ерекше тәжірибе.

«ChatGPT кейіпкерлердің дауысына жаңа реңк қосты. Ол маған өзім ойламаған бұрылыстар ұсынды», дейді Рие.

ChatGPT қолданушыларынан әркез сақ болу да талап етіледі. Сондықтан жеке мәліметтерді енгізерде абай болу қажет. ЖИ – құпия дос емес, ол бұлттағы нейрондық платформа.

Сонымен бірге, ChatGPT адамның сыпайылығы мен эмоциялық реңкіне де жауап қайтара алатын болды. «Рақмет» десеңіз, «Көмектесе алғаныма қуаныштымын!» деп жылы жауап береді. Бұл қарапайым әрекет көрінгенімен, оның артында мыңдаған инженердің еңбегі, жүздеген миллион долларлық инвестиция мен мыңдаған сервердің қуаты тұр. OpenAI мәліметі бойынша, осындай сыпайы қарым-қатынасты қолдау үшін жыл сайын $100 миллионнан астам қаражат жұмсалады. Себебі ЖИ тек жауап қайтармайды – ол мәдениетті, адам тілі мен эмоциясын түсінуге тырысады.

Қазіргі таңда жасанды интеллект технологиялары өміріміздің барлық саласын қамтып, оның әртүрлі бағыттарында қолданыс табуда. Медицинада диагноз қою, дәрі-дәрмек таңдау және пациенттердің жағдайын бақылау сияқты күрделі тапсырмаларды шешуге ЖИ көмек көрсетеді. Бұл дәрігерлердің жұмысын жеңілдетіп, адам өмірін сақтауға үлкен үлес қосуда. Сондай-ақ, білім беру саласында ЖИ оқушылар мен студенттерге жеке бағдарланған оқыту бағдарламаларын жасап, материалды тез әрі тиімді меңгеруге мүмкіндік береді.

Бизнес пен қаржы секторында да жасанды интеллект белсенді түрде пайдаланылады. Қаржы талдау, нарықтық трендтерді болжау, автоматтандырылған қызмет көрсету мен клиентпен байланыс орнатуда ЖИ технологиялары компанияларға өнімділікті арттыруға көмектеседі. Мысалы, банктерде чат-боттар мен виртуалды көмекшілер клиенттерге жедел жауап беру арқылы қызмет сапасын жақсартады.

Өнеркәсіпте де ЖИ өндірістік процестерді автоматтандыруда, сапаны бақылауда және техникалық қызмет көрсетуді алдын ала болжауда қолданылады. Бұл өндіріс тиімділігін арттырып, шығындарды азайтуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, ауыл шаруашылығында дрондар мен сенсорлар арқылы егістік жағдайын бақылап, өнімділікті арттыру үшін ЖИ пайдаланылады.

Күнделікті тұрмыста да ЖИ технологиялары кеңінен таралған. Смартфондар мен тұрмыстық техникада дауыстық көмекшілер, бет-әлпетті тану жүйелері, ұсынылатын контент пен жарнамаларды жеке тұтынушыға бейімдеу – бұлардың бәрі жасанды интеллектінің арқасы. Бұл технологиялар адамның өмірін ыңғайлы әрі тиімді етуге бағытталған.

Осылайша, жасанды интеллект біздің заманымыздың ең маңызды технологиясы ретінде қалыптасып, адам өмірінің барлық саласында революциялық өзгерістер әкелуде. Оның мүмкіндіктерін дұрыс пайдалану арқылы біз болашақта әлеуметтік, экономикалық және мәдени даму деңгейін жаңа биікке көтере аламыз.

Айжан ӨЗБЕКОВА