Сүңгуірлер қызметінің қыр-сыры көп
Оқушы кезімізде жаз басталса болды ауылдағы кішігірім каналдан шықпайтынбыз. Күн арқан бойы көтеріле үйден шығып, кешке дейін шомылып, қас қарая бір-ақ қайтатынбыз. Біз қызығы сонда үлкендер артымыздан іздеп келіп, қадағалаусыз шомылғанымызға уайым қылып жүргені есімде жоқ. Себебі өзіміз де қауіпті екенін біліп каналдың терең жеріне шомылмауға тырысатынбыз.
Өкініштісі бүгінгі күні жағдай мүлде басқа. Әсіресе шомылу маусымы қызған шақта судағы қауіпсіздік басты мәселеге айналады. Қарапайым ережелерді ескермеудің, рұқсат етілмеген жерлерде шомылудың, балаларды қараусыз қалдырудың, мас күйінде суға түсудің соңы орны толмас қайғыға әкеліп жатыр.
Осы орайда шомылу барысында қауіппен бетпе-бет келгенде немесе су айдындарында оқыс оқиғалар орын алғанда адам өмірін сақтап қалу үшін тәуекелге барып жүрген сүңгуір-құтқарушылардың еңбегін қалай мадақтасақ та артық етпейді.
Жалпы сүңгуірлердің жұмысы көзге көп көрінбеуі мүмкін. Бірақ дәл осы мамандық иелерінің арқасында жыл сайын жүздеген адам құтқарылады.
Біздің бүгінгі кейіпкеріміз Шоқан Кенжеғұловтың негізгі мамандығы инженер-гидротехник болғанымен, бүгінде төтенше жағдайлар саласында қызмет етіп жүр. Ол құтқарушы болуды армандамағанымен, табиғатынан көмек көрсетуге бейім азамат ретінде бұл жолға саналы түрде келген екен.
Өрт пен су – тілсіз жау. Жыл сайын елімізде суда қаза табатындардың саны 500-ге дейін жетеді. Ал суға кеткендерді құтқару және іздестіру жұмыстарында сүңгуір мамандарға артылатын жауапкершілік жүгі салмақты. Осы тұста бірнеше жыл бойы облыстық төтенше жағдайлар департаменті сүңгуірлік-іздестіру бөлімінің бас құтқарушысы қызметін абыроймен атқарған маман өз қызметінің қыр-сырымен бөлісіп, қауіп пен қатерге толы жұмысымен кеңірек таныстырып берді. Айтуынша, кәсіби дағдылардан бөлек, сүңгуір-құтқарушылар кез келген жағдайда сабырлылық, салқынқандылық таныта білуі керек. Күйзеліске төзімді болуы қажет. Сонымен қатар, олардың физикалық дайындығы жоғары деңгейде болуы міндетті.
Құтқарушылар суға түсер алдында ауыр жабдық киеді. Оның салмағы кейде жүз келіден асады. Тек белге тағылатын салмақ белбеуінің өзі шамамен 20 келі тартады. Сүңгуірлер кейде топпен, кейде жалғыз жұмыс істейді. Құрлықта арнайы маман жіп арқылы су астындағы құтқарушыны бағыттап отырады. Ал суға қаншалықты терең түскенін судың бетіне шыққан көпіршіктердің көлеміне қарап анықтайды. Егер көпіршіктер ұсақ болса, сүңгуір тереңде жүр дегенді білдіреді.
Кейіпкеріміз біліктілігін арттыру мақсатында түрлі оқу-жаттығу жиындарына қатысып, шетелдік мамандармен тәжірибе алмасып отырады. Нақтылап өтсек, 2021 жылы жаз мезгілінде Қарағанды облысына қарасты Приозерск қаласында өткен біліктілікті арттыру курсына қатысқан. Аталған іс-шараға Швейцария мен Ресейден арнайы инструкторлар келіп, қазақстандық сүңгуірлерге арналған оқу-жаттығу тренингтері мен шеберлік сабақтарын өткізген. Жаттығу барысында швейцариялық әдістемеге негізделген кәсіби дайындықтан өтіп, сертификат берілген. Курста түрлі аппараттармен жұмыс істеу, техникалық құрылғыларды су астында қолдану, дәнекерлеу сияқты күрделі операцияла үйретілген.
Сүңгуірлер суға кеткендерді іздестіру-құтқаруға ғана емес, басқа да құтқару жұмыстарына тартылады. Мәселен, 2013 жылы Талас ауданындағы Қаратау қаласы мен Майтөбе ауылында және Жуалы ауданында қатты дауыл мен боран салдарынан орын алған төтенше жағдай кезінде құтқарушылар апат аймағына жіберілген. Қатты желден үйлер мен нысандар зардап шеккен, электр бағаналары құлаған.
Сонымен қатар, 2019 жылы Тараз қаласындағы «Мыңбұлақ» ықшамауданында №62 үйде жарылыс орын алғанда да сүңгуір-құтқарушылар апат орнына жіберіліп, жедел әрекет етуге қатысқан.
Біраз жыл облыстық төтенше жағдайлар департаменті сүңгуірлік-іздестіру бөлімінің бас құтқарушысы қызметін абыроймен атқарған құтқарушы бүгінде Талас ауданына қарасты Майтөбе ауылында ашылған жаңа құтқару постына жетекшілік етіп жүр. Құтқару посты Төтенше жағдайлар министрлігінің ұсынысы негізінде және облыс әкімдігінің қолдауымен құрылған.
Осы қайғылы жағдайдан кейін бұл аймақта тұрақты құтқару постының қажеттігі айқын көрінді. Бұған қоса, өңірде дала өрттері мен жол-көлік апаттары жиі орын алады, – деген Шоқан Жұманәліұлы бүгінгі таңда сала мамандарына жұмысының тиімділігін арттыру мақсатында барлық жағдай жасалып жатқанын жеткізді.
Қазіргі кезде өзі жетекшілік етіп отырған Билікөл құтқару посты толыққанды жарақтандырылған. Заманауи сүңгуір кешендері, гидравликалық кескіш-созғыштар, өрт сөндіру жабдықтары және қорғаныс киімдері берілген. Он бес жыл бұрын кей құралдың жетіспеуі үйреншікті құбылыс болса, қазір мұндай олқылықтар толығымен жойылған.
Заман талабына сай дрон-радарлар да кеңінен қолданыла бастады. Көз жетпейтін тұстарды барлау, қыста мұз үстінде немесе шөлді аумақта адасқандарды анықтау кезінде ұшқышсыз ұшу аппараттары айтарлықтай көмектеседі.
Сол секілді бөлімшеде сүңгуір бағыты бойынша 7-8 қызметкер кезекшілік атқарады. Өрт сөндіру қызметінен 10 адамнан құралған топ тәуліктік тәртіппен жұмыс істейді. Құтқарушылар тек судағы ғана емес, жол апаты, өрт сынды басқа да төтенше жағдайларға дайындықта отырады. Кезекшіліктер арнайы тізіммен реттеліп, жүйелі түрде ұйымдастырылады.
Бір айта кетерлігі құтқару бекеті ашылған уақыттан бері қайғылы оқиғалар тіркелмепті. Дегенмен, мамандар төтенше жағдайлардың алдын алу және кез келген уақытта көмек көрсету мақсатында тұрақты түрде дайындықта жұмыс істеуді жалғастыруда.
Ақтоты ЖАҢАБАЙ