Азаматтық істердің конституциялық негіздері

Осы орайда азаматтық істерді сот тәртібімен қарау әділ сот төрелігінің маңызды құрамдас бөлігі саналады. Азаматтық істерді қарау тәртібі мен принциптері Қазақстан Республикасының Конституциясы мен Азаматтық іс жүргізу кодексінде нақты көрсетілген.

Конституцияның 75-бабында сот билігі тек соттарға тиесілі екені және олар тек Конституция мен заң негізінде шешім шығаратыны жазылған. Бұл норма соттардың тәуелсіздігін бекітіп, азаматтық істерді әділ әрі бейтарап қарауға мүмкіндік береді. Ал 13-баптың 2-тармағына сәйкес, әр адам өз құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғауға құқылы. Яғни, азаматтардың сотқа жүгіну құқығы — Конституциямен кепілдендірілген.

Азаматтық істерді қарау кезінде заң мен сот алдындағы теңдік қағидаты сақталады. Конституцияның 14-бабында "Заң мен сот алдында жұрттың бәрі тең" делінген. Бұл қағидат азаматтық сот өндірісінде тараптарға қандай да бір белгілеріне байланысты кемсітушілікке жол берілмейтінін білдіреді.

Сонымен бірге, Конституцияның 1-бабында Қазақстан Республикасы құқықтық мемлекет ретінде танылған. Мұндай мемлекеттің басты талабы — барлық істер заңға сәйкес жүргізілуі тиіс. Азаматтық іс жүргізу кодексі тараптардың тең құқылығын, дәлелдерді ұсыну мен оған қарсы пікір айту құқығын, соттың бейтараптығын қамтамасыз ететін нормаларды қамтиды.

Азаматтық істерді қарау тәртібі мен шарттары Азаматтық іс жүргізу кодексінде егжей-тегжейлі реттелген. Онда сот өндірісінің негізгі принциптері — заңдылық, жариялылық, бейтараптық және тараптардың теңдігі нақты айқындалған. Кодекс азаматтардың мүліктік және жеке мүліктік емес сипаттағы құқықтарын қорғаудың заңды жолдарын көрсетеді.

Осылайша, Қазақстан Республикасының Конституциясы азаматтық істерді қарауға құқықтық негіз беріп, азаматтарға әділ сот төрелігіне қол жеткізу мүмкіндігін кепілдейді. Сот билігінің дербестігі, құқықтық теңдік пен заң үстемдігі — азаматтардың құқығын қорғаудағы басты тірек.