Ерекше боламын деп ессіздікке барма
Бүгінгі таңда әр пенденің қолында өзі қалаған смартфон не гаджеті бар. Алысты жақын еткен бұл байланыс құрылғысы заман талабына сай қажетімізге жарап тұр. Әсіресе жетістікке жетіп, әлдебір қуанышты жағдай орын алғанда фотомен бөлісе қоюға, алыстағы жақындарыңа деген сағынышыңды басуға телефон ауадай қажет. Оның үстіне кейде заңсыздық орын алғанда өзіңді ақтап алуға немесе бір әділетсіздікті жариялау үшін де байланыс құрылғысының тигізер пайдасы айрықша. Сонымен қатар шетелге саяхаттай қалған сәттерде табиғаттың көрікті жерлерін фото не бейнетаспаға басып, сол әсерді дос-жаранмен бөлісуге, көрсетуге ұмтыламыз. Төбеңді көкке жеткізердей ғажап көңіл сыйлайтын әсерлі бейнежазбаларды таратуға телефон таптырмас құрал.
Алайда кейде ешкімге қажеті жоқ, тіпті әлеуметтік желіге не болса соны салып, ішкен-жеген, көрген-білгенінің бәрін фотосурет, бейнажазба арқылы бөлісіп, әлекке түсетіндер де баршылық. Мұндай орынсыз таралымдар кез келгеніміз үшін ыңғайсыз сезім тудыратыны рас.
Ал жұрт назарын өзіне аударып, елден ерекшелену үшін ешкімде жоқ, ерекше көріністі бөлісу қажет. Бүгінгі әлеуметтік желінің талабы сондай. Сонда ғана қаралым көбейіп, парақшаңа тіркелетіндер саны көтеріле түседі. Осы қағиданы ескерген желі қолданушылары ешкімге ұқсамайтын контент жасау барысында түрлі қитұрқылыққа барады.
Дәл осылай ерекше көзге түсіп, арнайы тікелей эфирге немесе селфиге түсуге асыққан жандар амалын да іздеп табады. Ондай сәтте әсіресе жастар «жазым аяқ астынан» екенін біле тұра, өміріне төнетін қауіп-қатерді ұмытып, барынша еркінсіп кетеді. Сондайда мардымсыз қателіктің өзі кейде орны толмас өкінішке ұласады.
Былтыр қытайлық Пань Сяотин есімді 120 келі салмақтағы футблогер күніне 10 сағат бойы 10 келіден тікелей эфирде ас ішіп отырған. Атағы асқақтап, тіркелушілер саны көбейген сайын оның порциясы да артқан. Дамылсыз тамақ ішкендіктен, денсаулығы сыр бере бастаған. Ата-анасының қарсылығына қарамастан, ол эфирде тамақ ішуін тоқтатпаған.
Бірде көрермен алдында кезекті ас ішу процесінде өзін жайсыз сезінген. Сол жолы ішек жолдары қанап кетіп, ауруханаға түскен. Ауруханаға жатып, емделіп шыққан қызға дәрігерлер тоқтаусыз тамақ іше берсе, өлім құшатынын айтады. Алайда ол ауруханадан шыға сала, тікелей эфирде тамақ ішу әдетіне қайта кірісіп, шоу жасағысы келген. Сол жолғы тікелей эфир оның соңғы түсіріліміне айналды. Жүрегі тоқтап қалды. Жас қыз дамылсыз ас ішіп, оқырман санын арттырып, танымалдылыққа ие болғанымен, өзін ажалдан арашалай алмады.
Ал биыл ақпан айында ресейлік бір әйел тікелей эфирде терезенің жақтауына сүйеніп отырып құлап кеткен. Құтқармақ болып ұмтылған 11 жасар қызының анасын аман алып қалуға қауқары жетпеді.
Жуырда құрбымның қызының телефонына келіп түскен сыныптасының жіберген көрінісі таң қалдырды. 14 жасар қыз мойнына жіп салып, селфиге түсіп, соны сыныптастарына таратыпты. Жазатайым жас қыздың тынысы тарылып, аяғы тайып құлап кетпесіне кім кепіл? Осыған ұқсас оқиға 2018 жылы Қарағанды қаласында орын алған болатын. Арқанмен селфи жасамақ болған 7 сынып оқушысы ажал құшты.
Негізі жасөспірім өзіне қол жұмсағысы келмеген. Қыздың қалтасынан қайшы табылған. Қолында телефон болған, кейін арқаннан босағысы келіп бұлқынғанда телефоны түсіп қалған. Мектеп оқушысы мұны үйде әкесі мен ағасы жоқта байқап көргісі келген.
Бұл уақытта әкесі ұлын спорт секциясына жаттығуға алып кеткен. Анасы үш жастағы баласын ұйықтатып жатқан. Жатын бөлмеде жалғыз қалған қыз қалтасына қайшыны салып, ұялы телефонының камерасын қосқан. Жаттығудан келген ағасы қыздың өлі денесін көрген.
Расында «Селфи жасаймын деп, мертігіпті» деген сөзді жиі естиміз. Әлеуметтік желідегі зерттеулерге сүйенсек, селфиқұмарлардың көбі – 29 жасқа дейінгі жастар екен. Ал қайтыс болғандардың 70 пайызы ерлер болса, 30 пайызы – әйелдер.
Әу баста селфи сөзі ағылшынша «self» – «өзім» деген түсініктен шыққан екен. Бұл сөз 2013 жылы Оксфорд сөздігіне енген. Google компаниясының дерегі бойынша араға екі жыл салып, 2015 жылы әлеуметтік желіге 24 миллиард селфи жүктеліпті. Заман талабы өзгеріп, техниканың дамуы селфидің жылдам таралып, сәнге айналуына ықпал етті. Одан бөлек селфи таяқшаларының, яғни моноподтың пайда болуы да адамдардың оған деген құмарлығын одан бетер арттырды.
Тереңірек ойланып, түсінген адамға селфи әлеуметтік желіде өзін-өзі көрсету, мақтану, ұсыну тәсілі іспетті. Бастысы көп ішінен өзіне назар аударғанын, әрі мақтанғанды қалайтын адамдар қауіп-қатерге толы жағдайда да селфи жасауға көп барады.
Әрине, ойлау қабілеті тек бір арнаға ғана тоғытылып, тезірек суретке түсіп, жүктеуді ғана ойлап тұрған жанның миында не болсын?! Ол тезірек танылуды ғана тілеп, өзіне төнген қауіп-қатердің барлығын естен шығарып алады. Сол сәт жүрегі дегбірсізденіп, жылдам фотосын жүктеуді ғана міндет санайды. Міне, дәл сондай сәттерде аяғы тайып, биіктен құлап, немесе суға батып кету сынды түрлі жағдайда ажал құшады.
Негізінен селфи жасаушы желіде жүрек жұтқан батыл болып көрінгісі келгендіктен, көзсіз тәуекелге барып, өкшелеп жеткен ажалды байқамай қалады. Қауіптісі де сол. Расымен қазір кейбір адамдар үшін лайк пен жағымды пікір өмірдің құнымен бірдей өлшене ме дерсің. Сондықтан блогерлер мен селфиқұмарлар тіркелушілерінің мақтауына тәуелді. Осы жағымсыз түсінік оларды ешкімде жоқ ерекше суреттер жариялауға итермелейді.
Шу қаласында жиырма жастағы жігіт жүк пойызының цистернасына шығып суретке түспек болғанда оны жоғары кернеулі тоқ соққан. Оқиға салдарынан жігіттің денесі мен аяқ-қолын I-II-III дәрежелі 50 пайыздық электротермиялық күйік шалған.
2017 жылы маусымда және тамызда кәмелетке толмаған төрт бала селфи жасау үшін вагонның үстіне шыққан. Оларды да тоқ соғып, біреуі жарық дүниемен қош айтысқан. 2019 жылы Ақтөбеде түнде ерекше селфи жасамақ болған қызды қатты жылдамдықпен келе жатқан пойыз қаққан.
Смартфон мен түрлі гаджеттердің көбеюі адамды ерекше таң қалдыруға деген құмарлығын арттырмаса, кемітпеді. Төрткүл дүниені телефон арқылы аударып-төңкеріп, жалғанды жалпағынан басамын, әлемге әдемі көрінемін деп әлекке түсіп, ажал құшу – ақымақтық. Негізі әлемді бағындыру үшін ерекше сурет, айрықша тікелей эфир немесе ешкімге ұқсамаудың қажеті жоқ. Жалпы танымалдылық сыртқы көріністің емес, ішкі жандүниенің айнасы болса ғана ғажап, соны ұмытпайық!
Құралай СЕЙСЕНБЕКҚЫЗЫ