Мемлекеттік қызметті дамытудың тұжырымдамасы -мемлекеттік басқаруды жаңғыртудың жаңа кезеңі

Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің бастамасымен, ҚР Президенті Қ.-Ж. Қ. Тоқаев ағымдағы жылдың 17 шілдесінде Қазақстанның мемлекеттік қызметін дамытудың 2024-2029 жылдарға арналған тұжырымдамасын бекітті.

Мемлекеттік қызметтің сапалық құрамын одан әрі жаңарту мемлекеттік қызметтің гибридті моделіне көшу арқылы жүзеге асырылады, ол мансаптық және позициялық модельдердің ең жақсы ерекшеліктерін біріктіретін және бәсекелестік тәсіл мен мамандардың бірегей кәсіби тәжірибесі мен әлеуетін ескере отырып, оларды тікелей іздеу арасындағы теңгерімді қамтамасыз ететін болады.

Әлемнің жетекші елдерінің басқару практикасында қалыптасқан заманауи трендтерге сүйене отырып, мемлекеттік қызметтің сервистілік және клиентке бағдарлану қағидаттарына негізделген моделін құруға бағыт алынды.

Тұжырымдамада әкімшілік рәсімдерді түбегейлі өзгерту және цифрландыру, мемлекеттік басқарудағы командалық-әкімшілік тәсілдерден бас тарту процесстері егжей-тегжейлі көрсетілген.

Негізінде, қазірдің өзінде тәжірибеде жеке сектордан кандидаттар үшін мемлекеттік қызметтің ашықтығы қамтамасыз етілуде, қызметшілердің қызметін бағалаудың жаңа жүйесі және келісімшарттық қызметшілер институты енгізілді, өңірлік кадрлық резервіне іріктеу жүргізілді.

Мемлекеттік қызметті дамытудың жаңа тұжырымдамасы мемлекеттік қызмет пен мемлекеттік басқару мәселелердің кең ауқымын қамти отырып, қазіргі уақытта іске асыру сатысында.

Бұл құжатта мемлекеттік қызметті одан әрі дамытудың күн тәртібі тұжырымдалған, атап айтқанда:

проактивті, түпкілікті нәтижеге бағдарланған, бюрократиядан арылған мінез-құлық үлгісінде көрініс тапқан мемлекеттік қызметтің сервистілік және клиентке бағдарлану қағидаттарына негізделген моделін қалыптастыру;

мемлекеттік қызметтің гибридті моделін - мемлекеттік аппаратты кәсібилендіруге бағытталған құралдар мен тәсілдердің прагматикалық үйлесімін пайдалана отырып, мемлекеттік аппаратты кәсібилендіру;

HR-процестерді басқару және цифрландыру, олардың құралдарын мемлекеттік қызметшілердің функцияларды тиісінше және адал орындауын, оларды ынталандыруды және ұстап қалуды, сондай-ақ кәсіби тұрғыдан құлдырауға ықпал ететін жағдайлар мен өлшемшарттарды барынша азайтуды қамтамасыз ете алатын шамада ғана пайдалану.

Басқаша айтқанда, тұжырымдама Мемлекеттік қызметке кіру процесін жеңілдетуге, бюрократияны қысқартуға және кадрларды іріктеудің жаңа автоматтандырылған жүйесін енгізуге бағытталған инновацияларды енгізуді көздейді.

Жеке сектордан кандидаттар үшін мемлекеттік қызметтің ашықтығын қамтамасыз ететін жаңа біліктілік талаптары қабылданды, қызметшілердің қызметін бағалаудың жаңа жүйесі және келісімшарттық қызметшілер институты енгізілді, өңірлік кадр резервіне іріктеу жүргізілуде.

Тұжырымдама мемлекеттік қызметтің дарынды адамдар үшін тартымды болуына, патриотизмнің жоғары стандарттары мен ұлттың (қоғамның) мүддесіне адал қызмет ететін кадрларды ұстап қалуды және кәсібилендіруді қамтамасыз етуге және мемлекеттік қызметтің ағымдағы жүйесін институционалдық қайта қарауға бағытталған.

Соңғы рет мұндай құжат - Мемлекеттік қызметтің жаңа моделінің тұжырымдамасы 2011 жылы қабылданды, алайда ол бүгінгі күні өз өзектілігін жойды. Осы тұжырымдама аясында "А" басқарушы корпусы қалыптастырылды, конкурстарға байқаушылар мен сарапшылардың қатысуы бекітілді, мемлекеттік қызметшілерді міндетті бағалау енгізілді және мемлекеттік қызмет персоналын басқарудың автоматтандырылған ақпараттық жүйесі құрылды.

Тұжырымдаманың жаңа нұсқасы Мемлекеттік қызмет пен мемлекеттік басқару мәселелерін қозғайтын мәселелердің кең ауқымын қамтиды, олардың кейбіреулері, атап өткендей, бүгінгі күнге іс жүзінде іске асырылуда.

Бұл ретте, мемлекеттік қызметтің қолданыстағы мансаптық моделі мемлекеттік әкімшілік қызметшілер тек жоғары қарай өсуі тиіс деп көздегенін мойындау керек.

Осылайша, бірте-бірте қызметкерлердің әкімшілік корпусының барлық жоғары лауазымдарын "ескі" (ұзақ мерзімді) қызметкерлер басқарды, ал жүйенің төменгі және орта буындарында бәсекелестік қажет емес жоғарыда аталған қызметкерлердің жалақысы, ауыр жүктемелері мен қысымы салдарынан жұмыстан кету және жоғары ауысымдылық орын алады. Көптеген қызметкерлер ішкі конкурстар арқылы бос жұмыс орындарын іздеу үшін басқа мемлекеттік органдарға ауыса бастайды. Және бұл жағдайды түсінуге болады.  

Сондықтан Тұжырымдамада мемлекеттік қызметшілердің құзыреті, оқуы мен тағылымдамасы үшін төлемнің өсуі, қызметшінің тиімділігін бағалау нәтижелері, ғылыми дәрежесінің болуы және т. б. фактісі бойынша көлденең өсуі көзделген.

Тұтастай алғанда, Тұжырымдаманың бағдарламалық құжаттарын іске асырудан келесі нәтижелер күтіледі, мысалы:

• - мемлекеттік қызметшілердің жұмысына халықтың қанағаттанушылығын арттыру;
• - мемлекеттік қызметке тең қолжетімділікті қамтамасыз ету, жеке сектор өкілдерін мемлекеттік қызметке тарту мүмкіндіктерін кеңейту;
• - мектеп және университет деңгейін қамтитын ерте кәсіптік бағдарлау институтын құру;
• - деңгейлес мансаптық ілгерілеуді енгізу есебінен мемлекеттік қызметтің тартымдылығын арттыру, мемлекеттік қызметшілердің жаңа білім мен дағдыларды алуға қызығушылығын арттыру
• - материалдық емес аспектілерді қоса алғанда, әлеуметтік пакетке және мотивациялық жүйеге қанағаттанушылықты арттыру жөніндегі шараларды әзірлеу және енгізу.

Осылайша, мемлекетіміз тәуелсіздігін алған және мемлекеттік басқару моделін дербес дамытқан сәттен бастап салыстырмалы түрде қысқа мерзім ішінде отандық мемлекеттік қызметтің қолданыстағы моделі адами фактордың маңыздылығына бағдарланып, бұл бірінші кезекте "мемлекеттік қызмет" ұғымын "ұлтқа (қоғамға) қызмет ету" ұғымы ретінде жаңғырып, мемлекеттік қызметің халыққа бағдарлануына, сондай-ақ мемлекеттік аппаратта икемді дағдыларды дамытуға ықпал етеді.

Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің

Жамбыл облысы бойынша департаментінің басшысы,

Әдеп жөніндегі кеңестің төрағасы – Р.Ш.Шарипов