Төбет төбелестіру тыйылмай тұр

Расында жұртымыз итті үйге үйретіп, аңшылыққа, малшылыққа жетектесе, енді бірде тазы жарыстырып, бәйге ұйымдастырған. Ал бүгінгі қоғам мүлде бөлек. Ауылдағы шағын алқаптан басталған ит төбелес үлкен ареналарда ұйымдастырылуда. Мәселен Мойынқұм ауданының тұрғыны, мұндай жарыстарға белсене қатысушы Елжан Рыспаев ит төбелесі спортының да өз ережесі бар екендігін айтады.

Ит ұстаушылар үлкен айқастарға төбет, алабай секілді иттердің тұқымдарын шығарады. Облысымыздағы «Борзый» мен «Тайсон» есімді чемпион иттердің иесі итте мінез болмаса дайындықтан пайда жоқ дейді.

Кейіпкерлеріміздің сөзіне сүйенсек, ит төбелестеріне түрлі ұтыстар тігіледі. Тіпті халықаралық турнирлер ұйымдастырылып, финалға жолдама алған ит иелеріне бір-бір көлік беріліп, жеңімпазға қосымша қаражат табысталады екен. Ал жануарларды қорғау орталығы мен ұйымдарының сөздерінше бұл спорт түрі адам бойындағы мейірімділікті жоғалтады дейді. Себебі жарыста жеңіліп, әбден сілікпесі шығып, қансыраған итті емдеу қымбатқа түседі. Сосын иесіне адал дос болған жануар байқұс қажетсіз қоқыс сияқты далаға тасталатын көрінеді. Әрбір орталықтан мұндай жүзге тарта иттер кездескен екен.

Асыл дінімізде мұндай спорт түрлеріне тыйым салынғаны белгілі. Себебі саған зиян келтірмеген жәндік немесе жануарға зиян келтіру жақсы іске алып бармайтыны айтылады. Жамбыл аудандық Бәйдібек мешітінің бас имамы Дәурен Құттыбаев мұны растап отыр.

Ел ішінде кеңінен таралған ерекше спорт түрінің тағы бір түрі – қораз төбелестіру. Негізінде қораз төбелесін ұйымдастыру және оларды арнайы баптау көптеген елде жануарларға жасалатын қатігездік ретінде қарастырылып, заңмен тыйым салынған екен. Дегенмен, кейбір аймақтарда мұндай төбелестер әлі де жасырын өткізіледі. Бүгінде құқық қорғау қызметкерлері мұндай спортты ұйымдастырушыларды, қатысушыларды және көрермендерді де ұстап жатыр. Маңыздысы әтештер төбелесін көруге келетін адамдардың қарасы қалың. Бұл спортқа да қомақты қаражат пен бағалы сыйлықтар тігіледі екен. Облысымызда мұндай жарыстар өткізілмегенімен өзге облыстарда чемпион атанып жүрген қораздарымыз баршылық. Мәселен есімін жасыруды сұраған Е есімді кейіпкеріміз қораздың түр-түрі болатынын айтып берді.

Көптеген елдерде қораз төбелесін ұйымдастыру заңсыз және қатігездік болып саналатынын айтып өттік. Қораздар төбелес кезінде ауыр жарақат алып, көбіне мұндай сайыс соңы өліммен аяқталып жатады. Құқық қорғау органдары мұндай әрекеттерге заңмен тыйым салады. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 316-бабына сәйкес жануарларға қатігездік көрсету, соның ішінде жануарларды төбелеске пайдалану заңсыз болып табылады және әкімшілік немесе қылмыстық жауапкершілікке әкеледі. Мұндай іс-әрекеттер үшін айыппұл салу, қоғамдық жұмыстарға тарту немесе бас бостандығынан айыру жазалары қарастырылған. Құқық қорғау органдары жануарларға қатысты қатігездік әрекеттерін анықтап, тиісті шаралар қолдануға міндетті.

Қазіргі таңда бастапқыда тек ермек ретінде қарастырылған бұл спорт түрлері елімізде кеңінен таралып, нағыз кәсіпқой деңгейге жетуде. Алайда бұл ойын-сауықтың астарында қатігездік пен жануарларға деген әділетсіздік жатқанын ескеру қажет. Иелері үшін бар күшін сарп етіп, өмірлері қыл үстінде өтетін бұл төбелескіш жануарлар көбіне ауыр жарақат алып, тіпті мерт болып жатады. Мұндай көріністердің жиілеуі жануарларға деген көзқарастың өзгеруін талап етеді. Сондықтан қандай жағдай болмасын, тіршілік иелеріне мейіріммен қарап, қатігездікке бой алдырмай, адамгершілік пен ізгілік қағидаларын ұстану – әрбіріміздің борышымыз.

Мұқағали БАЛТАБАЕВ