Түз тағысын аулаудың да өз тәртібі бар
Аңшылық-саятшылықты байырғы заманнан кәсіп қылған ата-бабамыз түз тағысын аулауда қызық қуып табиғат байлығын бейберекет қырып салуға жол бермеген. Анығы, «Иттің иесі болса, бөрінің Тәңірі бар» деп, аң-құс атаулыға аса құрметпен қараған. Кейбірінің киесінен қорқып, жөнсіз қару кезенбеген.
Тегінде, аңның етін азық, терісін киім мен бұйым үшін пайдаланған қазақ дала заңына бағынуда табиғаттың тепе-теңдігін сақтауға баса мән берген және ұрпағына оны өсиет етіп қалдырып отырған. Ал қазір ше? Өзін аңшы санаған бүгінгінің адамы бабалар аманатына адал ма? Адал болса, браконьерлер қайдан шықты? Жалпы аң-құс аулаудың тәртібі қандай? Облыстық орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі аумақтық инспекциясы жануарлар дүниесі және аңшылық шаруашылығы бөлімінің бас маманы Сұлтанбек Мінтұрғановтың айтуынша, қазіргінің адамдары тұрмыстық қажеттілік, яғни аңды азық үшін емес, қызық үшін, көпшілігі иен далада бойын серпілтіп, демалу үшін аулайды. Одан бөлек құлқынның құлы болып, атуға тыйым салынғанына қарамастан бас пайдасы үшін терісі мен мүйізі бағалы аңды аяусыз қыратындар да жетерлік.
Облыстық орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі аумақтық инспекциясы өткен жылы табиғатты қорғау бойынша 62 рейдтік іс-шара ұйымдастырыпты. 2024 жылы табиғат заңнамасын бұзған 47 заңбұзушылық анықталса, оның ішінде орман заңнамаларын бұзу бойынша – 25, заңсыз аң аулау ережесін бұзған браконьерлерге 22 әкімшілік хаттама толтырылған. Заң бұзған азаматтарға 526,1 мың теңге әкімшілік айыппұл салынып, ол толығымен өндірілген. Заң бұзушылардан заңсыз тегіс оқпанды 3 аңшылық атыс қаруы тәркіленіп, тиісті аудандық ішкі істер бөліміне өткізіліпті.
Қалың қарда қой бағып жүргендердің таяқпен қоян ұрып әкелгенін талай көргенбіз. Қоян, түлкі көрсе айтақтап, ит қосатындар да жоқ емес. Таяқ не итпен, жыртқыш құспен, тұзақпен және басқа да амал арқылы аң аулағандар инспекторлардың көзіне түссе, қолында рұқсат қағазы болмаса жазасыз қалмайтынын әр адам біліп жүруі керек. Сонымен қоса малына қасқыр шапса қойшының қарап тұрмайтыны, түз тағысын орайы келсе атып тастайтыны ақиқат. Алда-жалда мұндай оқиғаның үстінен түскен инспектор адамгершіліктен аттамай, қасқыр атуға рұқсат қағазы жоқ болса да шопанның малын қорғағанына түсіністікпен қарайды деген ойдамыз. Өйткені ол дала заңы бойынша мал-мүлкін, өзін жыртқыштан қорғаған болып есептеледі. Десе де біз оқырман үшін бір қажеті болар деген оймен аң аулаудың тәртібі жайлы да сөз қозғауды жөн санадық.
Облысымызға белгілі аңшының бірі – Асқарбек Қасым. Алпысты алқымдаған ел ағасы Тараз қаласының тұрғыны болғанымен Шу ауданының тумасы. Бала күнінен бастап аңшылықпен айналысқан ол қолына мылтық ұстағанның бәрі аңшы емес екенін, сондықтан да иен далада аңшылық мәдениет, аңшылық тәртіп сақтала бермейтінін айтады.
Сонымен қатар аталған аңшымен түз тағысын аулаудың қыр-сыры жайында да әңгімелесудің сәті түсті. Айтуынша, ақпан айы мал-жан үшін қасқыр қауіп төндіретін елеулі кезеңнің бірі. Ақпанның 10-15 аралығында басталатын қасқырлардың жұптасатын уақытын қазақ «ұлыма» деп атаған. Бөрілер осы кезде топтасады, құртқасы жол бастап жортуылға шығып, алдынан кездескен малды жарып, жалғыз-жарым жүрген, қолында қаруы жоқ адамдарға шабуылдайды екен.
Аңшылық – жауапкершілік пен тәртіпті талап ететін кәсіп түрі. Сондықтан әрбір аңшы тиісті ережелерді сақтап, табиғатқа құрметпен қарауы керек. Аңшылық алқап иелері де өз міндетіне жауапкершілікпен қараса, табиғатты қорғау және жануарлар дүниесiн қорғау, өсiмiн молайту және пайдалану саласындағы жұмыс жеңілдей түсер еді.
Нұрым СЫРҒАБАЕВ