Рухани серпіліс – сапалы білімнен

Мен 10 жылдан астам Жамбыл облысында «Әулие-Ата» қазақ этномәдени орталығын басқардым. Облыс әкімі «Осындай орталық құрайық, сіз соны басқарыңыз» дегенде, мен алғашқыда түсінбей, ол ұсынысты іштей қабылдамадым. Себебі облыста тұрып жатқан қазақ халқы шағын этникалық топ емес қой, сондықтан осындай орталықтың не қажеті бар деген ой туды. Кейін жұмыс барысында бұл пікірім өзгерді. Өйткені қазақтар мемлекетіміздің негізін қалаған, елімізге «Қазақстан» деген ат берген.

Басқа этностар бізге қарап сап түзейді. Қазақ халқы – мемлекетімізді біріктіруші күш. Қазақ халқының ынтымағы мен бірлігі болмайынша, мемлекетіміздің тұтастық келбетін сақтау мүмкін емес. Бірлік, ынтымақ, сабырлылық пен парасаттылық, ең алдымен, өзімізге, қазақтарға керек.Осы тұста «Бізді не біріктіреді?» деген сұрақ туады. Ұлттық бірегейлік пен бірлікті сақтау – қазақ даласында түркілер дәуірінен бастау алған. Бізді біріктіретін ел туралы биік ұғымдар, ортақ мүдделер, барлық ұлттарға ортақ құндылықтар. 

Тәуелсіздік – біз үшін ұлы ұғымдардың бірі. Оның құнын да, пайдасын да, қасиетін де білеміз. Тәуелсіздікке қол жеткізгеннен гөрі, оны мәңгі ұстап қалу әлдеқайда қиын. Бұл әлем кеңістігінде ғұмыр кешкен талай халық басынан өткерген тарихи шындық. Өзара алауыздық пен жан-жаққа жөнсіз тартқан берекесіздік талай елдің тағдырын құрдымға жіберген. Сондықтан елімізде тұрып жатқан ұлттардың ішкі татулығын көздің қарашығындай сақтай білу керек.

Тәуелсіздікке қол жеткізген тұста Қазақстанда тұрып жатқан этностардың ұлттық құндылықтары мен салт-дәстүрлерін қайта жаңғыртуға мүмкіндік туды. Өкінішке қарай, дәстүрді жаңғыртамыз деп ысырапшылдық пен астамшылдық, даңғойлық секілді келеңсіз әдеттерге бой алдырып жүрміз. Бұл тұрғыда бәсекеге қабілеттілік орынсыз сән-салтанатта емес, ұстамдылық пен қарапайымдылықта әрі үнемшілдікте болмақ. Кемеңгер ақын Абайдың сөзімен айтқанда, «мақтаншақ», «бекер мал шашпақ» секілді жағымсыз қасиеттерді өскелең ұрпақтың бойына жат ету бағытында тәрбиелік жұмыстар жүргізудің болашақ үшін маңызы зор.  

Қазақстандағы ұлтаралық жарастықтың негізгі ұйытқысы болу міндетін, ең алдымен, осы атамекеннің иесі – қазақ халқы өз мойнына алу керек. Әділетті Қазақстанды құру үшін біз келісім саясаты мен парасатты ұлттық стратегиямызды іске асыруымыз қажет. Бұл жұмыстың басында Қазақстан халқы Ассамблеясы  тұр. Соңғы кезде Ассамблеяға байланысты қоғамда әртүрлі сыни пікірлер айтылуда. «Ассамблеяның қажеті жоқ, ол өз функцияларын орындады, оны тарату керек» деген сияқты ұсыныстар жиі айтылып келеді. Менің ойымша, ол дұрыс емес. Ассамблея елімізде қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлік идеясының жол бастаушысына айналды. Ассамблея арқылы әрбір этностың мүддесі қорғалады. Ассамблея – біздің тәуелсіздігіміздің құндылықтарының бірі, ел бірлігінің қуатты бірлігі.

Уақыт талабына сай, әрине, Ассамблеяның жұмыс форматын өзгерткен жөн болады. Еліміздің саяси жүйесі жетілдіріліп жатқан кезде Ассамблеяның жұмысын ұйымдастыру жолдарын қайта қарау қажет. Ең әуелі, этнопопулизмге жол бермеу керек. Этнопопулизм – халықтың арасында іріткі салатын өте қауіпті дерт. Этнопопулизм бар жерде ешқашан ұлттық идеялар жүзеге асқан емес. Этнопопулизм – өтірік уәде беретін, даңғаза ұрандарды насихаттайтын, тек жеке амбицияларымен өмір сүретін адамдардың бойындағы кесапат. Этнопопулизмнің мақсаты біреу-ақ: өз халқыңды жұрттың бәрінен артық халық деп ұғындырып, оны басқаларға қарсы айдап салу. Әрине, әр заманның ерекшеліктеріне сай этнопопулизм жағдайға байланысты тез өзгеріп тұрады. Қазақстанның этнодемографиялық жағдайында этнопопулизмге жол бермеу  өте маңызды. 

Ассамблея жұмысын еліміздің жаңа гуманитарлық идеологиялық доктринасымен үйлестіру қажет.Қазақстан құқықтық және демократиялық мемлекет ретінде қалыптасу жолында нәтижелі қадамдарын жасауда. Сол үшін де Ата заңымыз – Конституцияға өзгерістер енгізілді. Конституциялық сот жұмысын бастады. Әрине, жақсы заңдар қабылдауға болады. Негізгі мәселе – оларды орындау. Елімізде «заң мен тәртіп» қағидаты орнығу қажет. Кейбір кезде демократияға байланысты Қазақстанды Америка Құрама Штаттарымен салыстырып жатады. АҚШ бүгінгі демократиялық жүйеге ғасырлар бойы келді. Біздің егемендік алғанымызға биыл 33 жыл болады.

Сондықтан да әр қазақстандық құқықтық және демократиялық мемлекеттің азаматына лайық, яғни ел Президенті айтқандай, «отаншыл, білімпаз, еңбекқор, тәртіпті, адал, әділ, үнемшіл әрі жанашыр» болу керек. Осы қасиеттерді алдымен бүгінгі жастардың бойына сіңіру маңызды. Әділетті Қазақстанды құру үшін өзіміздің қоғамдық санамыз бен азаматтық ниетімізді өзгерту қажет.

Ұлттық идеологияның түп-тамыры – білімді қоғам арқылы Қазақстанға рухани серпіліс жасау болуы тиіс. Білімпаздық пен жаңашылдық бірінші орында тұру керек. Ұлттық идеологияның даму жолында жалғандыққа жол беруге болмайды. Бүгінгі жастарымыз өсіп-өркендесін десек, оларды жақсыдан үйреніп, жаманнан жирене білуге тәрбиелеу қажет.Сонымен қатар қазір әлем күн сайын өзгеруде: жаңа технологиялар, мамандықтар және салалар пайда болуда.

Осындай жағдайда жастарымыз жаңа кәсіби дағдыларды меңгеруге және озық білімін тиімді пайдалануға дайын болу керек. Яғни рухани серпіліс жаңа сапалы білім алудан басталады.Сананың өзгеруі ұлттық идеологияның дамуына тікелей байланысты. Бізге халқымыздың қуатын арттыратын, толағай табыстарға жетелейтін, жалпыұлттық құндылықтарды дамытатын идеология керек. Осы бағытта ҚХА өкілдері өз үлестерін қосуға тиіс. 

Махметғали Сарыбеков, 
Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері