Ғаламтор қаскөйлеріне жем болмас үшін...

Алаяқтар әлемнің кез келген жерінде отырып-ақ интернет арқылы өз қылмыстарын жасай береді. Оған таң қалуға болмайды. Кей жандар әртүрлі сайттарға кіріп көрем деп, қажетсіз сілтемелерді басып, өздерінің қалай алданып қалғандарын да білмеуде. Сондықтан интернет-алаяқтарына жем болмау үшін олардың түрлері мен әдістерін біліп, сақ жүргеннің артықтығы жоқ. Түрлері мен әдістері 1. Интернет-алаяқтарының кең тараған алдап-арбау жолдарының бірі – «olx.kz» жеке хабарландыру сервисі арқылы тауар сату. Олар тауарды сату мен сатып алу арқылы пайда табады. Негізінде тауарлар шын мәнісінде жоқ болуы да мүмкін. Олар өздерінің басқа қалада екенін айтып, ақшаны картаға аударуын сұрайды. Сосын «сілтеме жіберемін, сондағы мәліметтерді толтырсаңыз, ақша аударамын» дейді. Толтырған соң алаяқтар дереу картаңыздағы ақшаны шешіп ала қояды. Сондықтан «olx.kz» арқылы тауар сатсаңыз, сізбен сатып алушы хабарласып, курьерлік жеткізу қызметі арқылы тапсырысты рәсімдеу сілтемесі арқылы өтуді сұраса, сенбеңіздер. Бұл алаяқтардың ісі! «olx.kz» сайтында жеткізу қызметі жоқ. 2. Биржа арқылы ақша табу. Жалған сайттар кейбір биржаның атын жамылып, алаяқтық жолмен жұмыс істейді. Олардың қайсысы жалған, қайсысы шын екенін халық айыра алмай, үлкен қаражаттарынан айырылып жатады. Сондықтан сайттарды ең алдымен тексерген жөн. 3. Сіздің электронды поштаңызға немесе ұялы телефоныңызға «сіз ұтыс ұттыңыз» деген хабарлама келуі мүмкін. Кейін сол ұтысты шешу үшін салық төлеуіңіз қажет болады. Кей адамдар қомақты қаражатқа ие болдым деп, қолдарындағы бар ақшасын аударып жатады. Айтарымыз, жалған ақпаратқа сенбеңіз! 4. «Іnstagram» желісі арқылы тауар сату. Ол күнделікті тұрмыста қолданылатын заттар, косметика, киім-кешек болуы мүмкін. Алаяқтар мүлдем жоқ тауарды жеткізіп береміз деп халықты алдайды. Сол үшін тауарға тапсырыс бермес бұрын интернет-дүкені туралы мәліметті толық тексеріп алыңыз! 5. Сізге банк қызметкері болып қоңырау шалады. Ол сіздің шотыңыздағы ақшаны қауіпсіз шотқа аудару керектігін айтып сендіреді. Немесе сіздің атыңыздан онлайн несие рәсімдеу қаупі бар деп ақшаны сақтап қалу үшін жасырын код жібереді. Кей адамдар ақшасынан айырылып қалмас үшін өзін банк қызметкерімін деп таныстырған адамға сеніп, өзі туралы, картасындағы құпия мәліметтердің барлығын жібереді. Сөйтіп ол адам гипноз сияқты өз қолымен мәліметтерін қалай жібергенін де білмей қалады. Ал негізінде банк қызметкері хабарласып, сіздің жеке мәліметтеріңізді талап етпейді. Сондай-ақ пәтер, көлік алып беремін, құжат рәсімдеп беремін деушілер, интернет арқылы қайыр сұраушылар да бар. Заң бойынша Қылмыстық кодексте алаяқтарға қолданар жазаның түрлері мен мерзімдері бар. Олар 4 жылға дейін бас бостандығынан айырылады. Егер бұл алаяқтық қылмыстың жеңіл түрі болса, 4000 АЕК мөлшерінде айыппұл салынады. Егер ауыр түрі болса немесе қылмыс бірнеше рет қайталанған жағдайда, алаяқ 5 жылдан 10 жылға дейін түзеу мекемелерінде жазасын өтемек. Шапағат Әбдір